Η προβοκατόρικη Λυσιστράτη του Μαρμαρινού – Μία κριτική ματιά, ακατάλληλη για ανηλίκους (όπως και η παράσταση)

Ποτέ άλλοτε στην Επίδαυρο δεν παρουσιάστηκε τόσο γυμνό θέαμα και σε τόση διάρκεια. Ποτέ δεν αποδομηθήκε τόσο μία αρχαία ελληνική κωμωδία για να παρουσιαστεί μία καινούργια «πρόταση του σκηνοθέτη». Και ίσως ποτέ δεν βομβαρδίστηκε το κοινό με τόσο πολλά στοιχεία και ευρήματα, που έκαναν τους θεατές να φεύγουν από το θέατρο, αναποφάσιστοι, αν η «πρόταση» που παρακολούθησαν, του άρεσε ή όχι…

Η Λυσιστράτη του Μιχαήλ Μαρμαρινού δεν έμοιαζε σε τίποτα με τις παραστάσεις της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας, που έχουμε παρακολουθήσει μέχρι σήμερα στην Επίδαυρο. Ο σκηνοθέτης πήρε στοιχεία από τη δημοφιλή Αριστοφανική κωμωδία και έφτιαξε μία καινούργια πρόταση, στην οποία οι διάλογοι και τα χορικά είχαν μοιραστεί στα πρωταγωνιστικά πρόσωπα και στο χορό, πολλές φορές εκφέρονται σε τρίτο πρόσωπο («στο σημείο αυτό η Λυσιστράτη είπε…») και άλλες φορές απλά εξελίσσονταν η συμβολική τους αναπαράσταση. Θεωρητικός στόχος της παράστασης ήταν να θέσει σε δεύτερο πλάνο το αριστοφανικό εύρημα της «αποχής από το σεξ» και να φωτίσει την ακραία θεσμική κρίση της πόλης, όπως αυτή εκδηλώθηκε στον εμφύλιο πόλεμο (Πελοποννησιακό). Στην πραγματικότητα όμως οι θεατές παρακολούθησαν την ανατομία της γυναικείας φυσιολογίας και ψυχολογίας, μία ανατομία που σε αρκετά σημεία της παράστασης δεν αποδείκνυε ότι ήταν απαλλαγμένη από στοιχεία μισογυνισμού.

Οι γυναίκες του Μαρμαρινού μπήκαν στην ορχήστρα της Επιδαύρου με ένα μακρόσυρτο χορό (ουσιαστικά μικρά αναπηδήματα, συνοδευόμενα από τη μουσική πιάνου), που έκανε τα γυμνά στήθη τους να κινούνται. Στήθη μικρά, μεσαία, μεγάλα, στήθη νεανικά και στήθη ώριμα. Στήθη ολόγυμνα και στήθη «καλυμμένα» από διάφανα υφάσματα. Στη συνέχεια ο σκηνοθέτης απογύμνωσε και τα αιδοία των γυναικών του. Αιδοία με φυσική τριχοφυΐα, αιδοία κουρεμένα και αιδοία αποτριχωμένα. Αιδοία στη σειρά για να μπορεί ο θεατής να συγκρίνει. Αιδοία που θεωρητικά (όταν ο θεατής ικανοποιούσε την περιέργειά του να τα επεξεργαστεί) παρέπεμπαν στην ενιαία φύση της γυναίκας.

Ήταν αισθησιακό το θέαμα; Όχι. Τα στήθη και τα αιδοία του Μαρμαρινού προσφέρονταν τόσο απροκάλυπτα και σε τόση μεγάλη ποσότητα, που προκαλούσαν περισσότερη αμηχανία παρά διέγερση στον άνδρα. Ήταν σα να παρακολουθούσες ένα μάθημα φυσιολογίας και όχι ένα δρώμενο για τη γυναίκα – αντικείμενο του πόθου ή τη γυναίκα – μητέρα της ζωής. Ακόμα και στο σημείο της παράστασης, που το αιδοίο απέκτησε φωνή, αυτή ήταν ψυχρή και κλινικά αποστειρωμένη.

Ο Μαρμαρινός επιχείρησε να επικαιροποιήσει τα μισογυνικά στοιχεία του Αριστοφανικού έργου, κατηγορώντας τις γυναίκες ότι ήταν οι φανατικότερες οπαδοί του Χίτλερ, έτρεχαν στις ομιλίες του και δάκρυζαν από συγκίνηση (λες και οι άντρες που πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους για αυτόν, είχαν λιγότερες ευθύνες). Ακόμα κατηγόρησε τις γυναίκες ότι «έστελναν ερωτικά γράμματα στον φυλακισμένο βιαστή Παπαχρόνη, ενώ ποτέ κάποιος άντρας δεν έχει στείλει γράμμα σε φυλακισμένη εγκληματία» (ξεχνώντας το ανδρικό ενδιαφέρον για τη όμορφη «σατανίστρια» Μαργέτη).

Οι προβοκατόρικες επιλογές του Μαρμαρινού προχώρησαν και στην αναπαράσταση των διαπραγματεύσεων μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης με τη συνδιαλλαγή δύο ανδρικών μορίων. Στη θέση όμως των αριστοφανικών φαλλών, επέλεξε να χρησιμοποιήσει δύο πλαστικά πέη από αυτά που πουλάνε τα sex shops. Το πέος δηλαδή, κατά την σκηνοθετική πρόταση, δεν ήταν απλά ένα σύμβολο της ανδρικής φύσης αλλά ένα λειτουργικό σεξουαλικό υποκατάστατό του.

Ο Μαρμαρινός επιχείρησε να αναδείξει το δεύτερο σκέλος του αριστοφανικού ευρήματος περί «γυναικείας επανάστασης», που συνήθως δεν φωτίζεται αρκετά στις σύγχρονες παραστάσεις, αυτό τις κατάληψης του «ταμείου» της Αθήνας από τις γυναίκες. Σε μία υπερυψωμένη πλατφόρμα, που σηματοδοτούταν ως Ακρόπολη από ένα σουβενίρ – αντίγραφο του Παρθενώνα, έβαλε τις γυναίκες να παλεύουν (ακόμα και με πλαστικά λάστιχα κήπου) για να διατηρήσουν στα χέρια τους τον χώρο και να αποστερήσουν τους άντρες από τα αναγκαία χρήματα για τη συνέχιση του εμφυλίου.

Η πιο «γαργαλιστική» σκηνή της «Λυσιστράτης», αυτή του παιχνιδιού μεταξύ Μυρρίνης και Κινησία, αποδομήθηκε πλήρως από τον Μαρμαρινό, σπάζοντας τον ρόλο της Μυρρίνης σε τρεις ηθοποιούς και παρουσιάζοντας τον Κινησία… ακίνητο. Το αποτέλεσμα έδειχνε την υπερβολική προσπάθεια του σκηνοθέτη να παρουσιάσει μία διαφορετική εκδοχή του έργου, ακόμα και εις βάρος της κωμικής του λειτουργικότητας.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ηθοποιοί ήταν άριστοι στο πλαίσιο των οδηγιών του σκηνοθέτη. Η Λένα Κιτσοπούλου ήταν μία Λυσιστράτη που σάρωνε την ορχήστρα, ο… ακίνητος Κινησίας Αιμίλιος Χειλάκης απέδειξε για άλλη μία φορά πόσο καλός ηθοποιός είναι, όσο για τις άλλες γυναίκες, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσει κάποια, καθώς ο σκηνοθέτης τις αντιμετώπισε σχεδόν ως ενιαίο σκηνικό πρόσωπο.

Συμπερασματικά, θα προτείναμε να παρακολουθήσετε την παράσταση υπό δύο προϋποθέσεις: να γνωρίζετε πολύ καλά το έργο του Αριστοφάνη και να είστε προετοιμασμένοι ότι δεν θα δείτε τίποτα που να μοιάζει με όσες παραστάσεις της Λυσιστράτης έχετε δει μέχρι τώρα. Η εκδοχή του Μαρμαρινού είναι μία σπουδή πάνω στο Αριστοφανικό έργο. Σε πολλά σημεία αντιφατική και ατελής και σε άλλα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Υποσημείωση: Σε καμία περίπτωση μην οδηγήσετε παιδιά στην παράσταση. Το σημειώνουμε με αφορμή μία οικογένεια με τρία παιδιά που προσπάθησε να αποχωρήσει επιδεικτικά μέσα από την ορχήστρα κατά τη διάρκεια της παράστασης στην Επίδαυρο. Το αριστοφανικό έργο δεν προσφέρεται για παιδιά σε καμία εκδοχή του. Η «λυσσασμένη» για σεξ γυναίκα, ο «ερεθισμένος» για σεξ άντρας, οι στιχομυθίες μεταξύ των προσώπων, η εμφάνιση φαλλών (όλα αυτά είναι βασικά στοιχεία του έργου και όχι μόνο της εκδοχής του Μαρμαρινού) δεν είναι για παιδιά. Αφήστε τα να «ανακαλύψουν» τη Λυσιστράτη, όταν ενηλικιωθούν.

Ταυτότητα παράστασης:

Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός

Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός

Σκηνικά: Γιώργος Σαπουντζής

Κοστούμια: Μαγιού Τρικεριώτη

Φωτισμοί: Thomas Walgrave

Κίνηση: Χρήστος Παπαδόπουλος

Καλλιτεχνική Συνεργάτις: Έφη Θεοδώρου

Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Καπράλου

Α’ βοηθός ενδυματολόγου: Μυρτώ Σαρμά

Β’ βοηθός ενδυματολόγου: Κατερίνα Αριανούτσου

Διανομή (με αλφαβητική σειρά)

Γιάννης Βογιατζής, Gemma Carbone, Αθηνά Δημητρακοπούλου Λένα Δροσάκη, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Άννα Κλάδη, Λένα Κιτσοπούλου, Σοφία Κόκκαλη, Λενιώ Λιάτσου, Ειρήνη Μαρκή, Αθηνά Μαξίμου, Γιώργος Μπινιάρης, Ελένη Μπούκλη, Ηλέκτρα Νικολούζου Θέμης Πάνου, Αγλαΐα Παππά, Λένα Παπαληγούρα, Μαρία Σκουλά, Έλενα Τοπαλίδου, Χάρης Τσιτσάκης Αιμίλιος Χειλάκης.

Πιάνο: Λενιώ Λιάτσου

Αναλυτικά η περιοδεία

 http://www.postmodern.gr/