Γιατί οι Έλληνες γίναμε τόσο φτωχοί με τόσο πλούσια «κληρονομιά»;

Εδώ και ημέρες είναι αρκετοί οι Έλληνες που αναρωτιούνται πώς με τέτοιο πολιτιστικό παρελθόν είναι δυνατόν να γινόμαστε όλο και πιο φτωχοί; Δυστυχώς, μεγάλες απώλειες όπως η πρόσφατη του Μίκη Θεοδωράκη μας «βυθίζουν» σε τέτοιες σκέψεις προβληματισμού. Οι προσωπικότητες που έγραψαν μεταφορικά και κυριολεκτικά τις νεότερες, σπουδαίες «σελίδες» του νεοελληνικού πολιτισμού, περνάνε σταδιακά στην αιωνιότητα. Αφήνοντας ωστόσο σε όλους μας μία τεράστια «κληρονομιά» που φαίνεται να μην αξιοποιούμε…

Γράφει ο Αντώνης Νικολάκης για το Daynight.gr

Η «πολιτιστική φτώχεια» της Ελλάδας σήμερα αν μπορεί να σταθεί ως όρος, ακόμη και αν θεωρηθεί υπερβολή από ορισμένους, είναι σίγουρα μια γενική παρατήρηση η οποία δεν γίνεται να αγνοηθεί. Σημαντικά επιτεύγματα του παρελθόντος μοιάζουν στις ημέρες μας ανέφικτα. Μεγάλες προσωπικότητες σε διάφορους επιμέρους χώρους του πολιτισμού δεν βρίσκονται εν ζωή και τα κενά τους κατά γενική ομολογία δεν καλύπτονται. Πάντα το νέο δυσκολεύεται να σταθεί ισότιμα απέναντι στο παρελθόν που λαμβάνει ορισμένες φορές «θρυλικές» διαστάσεις, αλλά το σήμερα της Ελλάδας δεν μας γεμίζει αισιοδοξία.

Έπειτα από το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και για τις επόμενες δεκαετίες, η χώρα «αναδυόταν» μέσα από «χαλάσματα». Η κατοχή και ο εμφύλιος που ακολούθησε έπληξαν σοβαρά την Ελλάδα αλλά ο λαός «σφυρηλατήθηκε» στα δύσκολα. Τα όσα κατόρθωσαν οι Έλληνες στο χώρο του πολιτισμού, από την ποίηση και την μουσική μέχρι τον κινηματογράφο και το θέατρο, είναι το λιγότερο αξιοθαύμαστα. Η μικρή Ελλάδα γινόταν όλο και μεγαλύτερη στα μάτια των ξένων. Αυτό δεν συνέβαινε από συμπάθεια ή χάρη, αλλά ήταν πραγματική αναγνώριση της αξίας που είχαν τα έργα αυτά η οποία πλέον θεωρείται δικαιολογημένα διαχρονική.

Οι απαιτητικές εκείνες δεκαετίες πράγματι πρόσφεραν το κατάλληλο «έδαφος» για να καλλιεργηθούν σημαντικές αξίες και χαρακτηριστικά. Ακριβώς όλα όσα χρειάστηκαν στη συνέχεια προκειμένου η Ελλάδα να αποκτήσει πρόσωπα του πολιτισμού τα οποία θα είχαν παγκόσμια αναγνώριση. Πρόσωπα που συνειδητά ή μη, ήταν «φάροι» προσανατολισμού για έναν ολόκληρο λαό. Ήταν με λίγα λόγια αυτό που στην εποχή μας τόσο πολύ έχουμε ανάγκη και αναζητάμε διαρκώς…

Όταν το μυαλό και η μνήμη πάνε για λίγο πίσω στο σπουδαίο πολιτιστικό παρελθόν της Ελλάδας, είναι λογικό να προκαλούνται αμέσως συγκρίσεις. Ίσως είναι λάθος να συγκρίνεις διαφορετικές εποχές, αλλά δεν μπορείς και να «εθελοτυφλείς» μπροστά σε ότι συμβαίνει έπειτα από την δεκαετία του 90′ στην χώρα μας. Άλλωστε κάθε εποχή είναι ένα τεράστιο σύνολο από μικρές επιλογές. Επιλογές απλών ανθρώπων που μέρα με την ημέρα θα διαμορφώσουν την εποχή που κάποτε οι επόμενες γενιές θα θαυμάζουν ή όχι.

Πώς λοιπόν με τέτοια «κληρονομιά» που αφήνουν μεγάλες προσωπικότητες του πολιτισμού, οι Έλληνες γινόμαστε όλο και πιο φτωχοί με το πέρασμα των δεκαετιών; Τα έργα και ο χαρακτήρας τους είναι διαρκώς στη διάθεση μας όσο δύσκολη και αν είναι η οποιαδήποτε νέα εποχή. Με όλα τους τα λάθη και τις αδυναμίες, έζησαν με τρόπο που προσφέρει πολύτιμα μαθήματα. Δυστυχώς όμως το πέρασμα τους από την ιστορία και τα έργα που μας άφησαν δεν αρκούν. Όταν μια ολόκληρη κοινωνία δεν καταφέρνει να στραφεί στο παρελθόν για έμπνευση, χάνεται μια πολύτιμη ευκαιρία!

Σήμερα η Ελλάδα ψάχνει κατεύθυνση από πολλές απόψεις. Ιδιαίτερα στο χώρο του πολιτισμού, παρά τις εξαιρέσεις που συναντάμε, η γενική εικόνα είναι αποθαρρυντική. Η σχέση με το παρελθόν φαίνεται πως φθείρεται αντί να είναι πιο έντονη από ποτέ. Η χώρα χρειάζεται να ορθοποδήσει ξανά μετά από χρόνια «δανεικής» ευδαιμονίας και βαθιάς οικονομικής κρίσης στην συνέχεια, που όπως είναι φυσικό έφεραν τον χώρο των τεχνών σε δεύτερη μοίρα.

Σε αντίθεση με άλλες εποχές που ο τόπος αυτός είχε ανάγκη ανασυγκρότησης μετά από μία κρίση, σήμερα ο κόσμος του πολιτισμού δεν έχει σε καμία περίπτωση το απαραίτητο «ανάστημα» για να βοηθήσει. Ίσως είναι άδικο για ορισμένους, αλλά γενικά θαρρείς πως οι νεότερες γενιές καλλιτεχνών είναι περισσότερο επαγγελματίες με στενό συμφέρον και λιγότερο άνθρωποι με κοινωνική συνείδηση. Οι «αδάμαστες» οικονομικές επιδιώξεις και ο ξεκάθαρα πιο επιφανειακός τρόπος ζωής των τελευταίων ετών, έχουν στερήσει από πολλούς τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά. Συνέπεια, να έχει στερηθεί και ολόκληρη η Ελλάδα σπουδαίες προσωπικότητες που ξεπερνάνε τα στενά πλαίσια που ορίζουν γενικά οι δημοσιογράφοι και η εμπορική αγορά.

Δυστυχώς, όσο περνάνε τα χρόνια την έκφραση και τα έργα του εκάστοτε καλλιτέχνη ορίζει κυρίως αυτό που θέλει το ευρύ κοινό ή ακόμη χειρότερα η μονοδιάστατη επιθυμία για επαγγελματική-οικονομική επιτυχία.

Μια κατεύθυνση σε απόλυτη αντίθεση με τις επιλογές πολλών μεγάλων καλλιτεχνών στο πολιτιστικό παρελθόν μας. Εκείνων τουλάχιστον που ξεχώριζαν καθώς όριζαν οι ίδιοι αυτό που ήθελαν να συνθέσουν, να τραγουδήσουν ή να κινηματογραφήσουν. Βεβαίως και καμία εποχή δεν ήταν γεμάτη μόνο από σπουδαίες προσωπικότητες, αλλά εξετάζοντας αυστηρά το σήμερα, είναι δύσκολο να βρεις ακόμη και λίγες εξαιρέσεις σε ότι περιγράφεται στις παραπάνω προτάσεις.

Αναρωτιέσαι συχνά λοιπόν αν έχουνε σημαντική ευθύνη οι ίδιοι οι καλλιτέχνες με τις επιλογές τους. Αν απλώς η εποχή μας με όλα της τα αρνητικά χαρακτηριστικά δεν επιτρέπει σε τέτοιες προσωπικότητες να ακολουθήσουν «καρποφόρα» καριέρα. Αν τελικά είναι ο ίδιος ο λαός το πρόβλημα καθώς αδυνατεί όπως φαίνεται να ξεχωρίσει τις πραγματικές αξίες και την ποιότητα, χαμένος στην «πλημμύρα» πληροφοριών που ζούμε τα τελευταία χρόνια.

Όποιο και αν είναι το μερίδιο ευθύνης και το πρόβλημα, ένα πράγμα είναι σίγουρο. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες από το παρελθόν που συχνά αναπολούμε, θα ήταν περήφανοι για εμάς μόνο αν προσπαθούσαμε καθημερινά  για ένα μέλλον πιο «πλούσιο» σε πολιτιστικές αξίες και κοινωνικά ιδανικά…