Κορονοϊός: Είναι τελικά τόσο θανατηφόρος ή είναι άλλη μια γρίπη;

Μετά το πρώτο κρούσμα τον περασμένο Δεκέμβριο και την ανακάλυψη του νέου κορονοϊού από τους επιστήμονες, πολλοί ήταν αυτοί που προσπαθούσαν να κάνουν συγκρίσεις με την εποχική γρίπη. Κυρίως στις ΗΠΑ – αλλά όχι μόνο- αυτή η σύγκριση μάλιστα δεν έχει σταματήσει.

Μια εμπεριστατωμένη απάντηση λοιπόν έρχεται από τη μελέτη που δημοσιεύτηκε σε ένα από τα κορυφαία ιατρικά περιοδικά, το JAMA Internal Medicineπου εκδίδει η Αμερικανική Ιατρική Ένωση και εξετάζει την σύγκριση των θανάτων από τον νέο κορονοϊό και αυτών από την εποχική γρίπη.

Γρίπη και κορονοϊός σε παγκόσμιο επίπεδο

Βάσει των εκτιμήσεων του CDC(ΚΕΕΛΠΝΟ ΗΠΑ) φέτος υπολογίζεται πως νόσησαν 39 έως 56 εκατ. άνθρωποι και 240.000 έως 62.000 έχασαν τη ζωή τους από την εποχική γρίπη. Σημειώνεται όμως πρόκειται για εκτίμηση βάσει του αριθμού ατόμων που νοσηλεύτηκαν με συμπτώματα που μοιάζουν με τις γρίπης και δεν πρόκειται επίσημη καταγραφή.  Επίσης γνωρίζουμε πως μέσα σε  4,5 μήνες έχουμε 4.805.630 νέα κρούσματα και 316.753 από κορονοϊό. Και στις δύο περιπτώσεις αναφερόμαστε σε επιβεβαιωμένα όμως περιστατικά και όχι σε εκτιμήσεις. Σημειώνεται πως στην πλειοψηφία των χωρών αναφέρεται πως ο αριθμός των πραγματικών κρουσμάτων είναι πολλαπλάσιος (ακόμη και 10 ή σε κάποιες χώρες 20 και περισσότερες φορές) ενώ πολύ υψηλός είναι και ο ασθενών που καταλήγουν και επειδή δεν έχουν υποβληθεί σε τεστ δεν καταγράφονται ως θύματα του κορονοϊού. 

Στις αρχές Μαΐου 2020, περίπου 65.000 άτομα στις ΗΠΑ είχαν πεθάνει από κορονοϊό, που προκαλεί οξύ αναπνευστικό σύνδρομο. Αυτός ο αριθμός, όπως επισημαίνεται στη μελέτη, φαίνεται να είναι ανάλογος με τον εκτιμώμενο αριθμό θανάτων από εποχική γρίπη που αναφέρει ετησίως το  CDC. 

Ο μεγάλος αστερίσκος στις αναφορές στατιστικών

Αυτή η φαινομενική σύμπτωση όμως δεν ταιριάζει με την κατάσταση που αναφέρουν οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας σε ό,τι αφορά τους ασθενείς με τον κορονοϊό, ειδικά σε χώρες ή περιοχές που αναπνευστήρες δεν επαρκούν και τα νοσοκομεία αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες των ασθενών. Οι ανάγκες που υπάρχουν για πόρους, ανθρώπινους και υλικούς, στα νοσοκομεία των ΗΠΑ δεν έχει προηγούμενο ακόμη  και κατά τις περιόδους που η εποχική γρίπη είναι σε πλήρη έξαρση. Ωστόσο, όπως τονίζεται, κρατικοί αξιωματούχοι  συνεχίζουν να κάνουν συγκρίσεις μεταξύ της εποχικής γρίπης και της θνησιμότητας που παρουσιάζουν οι ασθενείς SARS-CoV-2, συχνά σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας. 

Κατά τους συγγραφείς της μελέτης, η ρίζα αυτών των εσφαλμένων συγκρίσεων μπορεί να είναι η έλλειψη γνώσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αναφέρονται τα δεδομένα της εποχικής γρίπης και του COVID-19. Το CDC, όπως και πολλές παρόμοιες υπηρεσίες επιφορτισμένες με την πρόληψη και των έλεγχο της εξάπλωσης ασθενειών σε όλο τον κόσμο, παρουσιάζει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα της εποχικής γρίπης όχι ως ακατέργαστες μετρήσεις αλλά ως εκτιμήσεις βάσει συγκεκριμένων πρωτοκόλλων που ακολουθούνται.

Μεταξύ του 2013-2014 και 2018-2019, οι εκτιμώμενοι θάνατοι σε ετήσια βάση από εποχική γρίπη κυμαίνονταν από 23.000 έως 61.000. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, ωστόσο, ο αριθμός των καταμετρημένων, ως επιβεβαιωμένων θανάτων από γρίπη ήταν μεταξύ 3.448 και 15.620 ετησίως. Κατά μέσο όρο, οι εκτιμήσεις του CDC για τους θανάτους που αποδόθηκαν στη γρίπη ήταν σχεδόν 6 φορές μεγαλύτεροι από τους καταγεγραμμένους και επιβεβαιωμένους. Αντίθετα, οι θάνατοι λόγω COVID-19 μετρώνται και αναφέρονται άμεσα και δεν υπολογίζονται. Ως αποτέλεσμα, η πιο έγκυρη σύγκριση θα ήταν μεταξύ θανάτων που καταγράφονται σε εβδομαδιαία βάση από Covid-19 και από εποχική γρίπη.

Θάνατοι από γρίπη Vs Θάνατοι από κορονοϊό

Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που ολοκληρώθηκε στις 21 Απριλίου 2020, καταγράφηκαν επισήμως 15.455 επιβεβαιωμένοι θάνατοι από COVID-19 στις ΗΠΑ και την προηγούμενη 14.478. Αντίθετα, σύμφωνα με το CDC, οι επίσημα καταγεγραμμένοι και επιβεβαιωμένοι θάνατοι κατά τη διάρκεια της εβδομάδας έξαρσης της εποχικής γρίπης από το 2013-2014 έως το 2019-2020 κυμαίνονταν από 351 (2015-2016, εβδομάδα 11 του 2016) έως 1.626 (2017-2018, εβδομάδα 3 του 2018).

Ο μέσος αριθμός των καταγεγραμμένων θανάτων κατά τη διάρκεια της εβδομάδας έξαρσης της εποχικής γρίπης από το 2013-2020 ήταν 752,4 και αυτά τα στατιστικά στοιχεία μας δείχνουν, σύμφωνα με τη μελέτη, πως ο αριθμός των καταγεγραμμένων θανάτων από COVID-19 για την εβδομάδα που έκλεισε στις 21 Απριλίου ήταν 9,5 έως 44,1 φορές μεγαλύτερος από αυτούς κατά την εβδομάδα έξαρσης της εποχικής γρίπης γρίπη κατά τα επτά τελευταία χρόνια, με μέση αύξηση 20,5 φορές. 

Σημειώνεται πως το CDC δημοσιεύει επίσης προσωρινούς αριθμούς θανάτων από COVID-19, αναγνωρίζοντας βέβαια πως οι αναφορές αυτές υστερούν συγκριτικά με τις επίσημες δημόσιες καταγραφές δεδομένων. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση για την εβδομάδα που έληξε στις 11 Απριλίου 2020, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των προσωρινά αναφερόμενων θανάτων από COVID-19 ήταν 14,4 φορές μεγαλύτερος από τους θανάτους από τη γρίπη κατά τη διάρκεια της εβδομάδας έξαρσης αυτής (εβδομάδα που λήγει στις 29 Φεβρουαρίου 2020). Σημειώνεται δε πως καθώς το CDC αναθεωρεί τις καταγραφές για θανάτους από COVID-19 η αναλογία μπορεί να αυξηθεί περισσότερο συγκριτικά με τα στατιστικά για τους θανάτους από εποχική γρίπη, που είναι τα τελικά. 

Οι συγγραφείς, βασιζόμενοι και σε άλλα στοιχεία, τονίζουν πως από την ανάλυσή τους προκύπτει το συμπέρασμα πως: είτε οι ετήσιες εκτιμήσεις του CDC υπερεκτιμούν τον πραγματικό αριθμό των θανάτων που προκλήθηκαν από τη γρίπη ή ότι ο τρέχων αριθμός των θανάτων που υπολογίζονται για τον COVID-19 υποτιμάται σημαντικά ή και τα δύο.

Προβληματισμοί περί καταγραφής

Υπάρχει, όπως επισημαίνεται, μια σειρά από προβληματισμούς.

Οι θάνατοι από το COVID-19 μπορεί να μην υπολογίζονται σωστά λόγω των συνεχιζόμενων περιορισμών της ικανότητας πραγματοποίησης τεστ ή των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων αυτών. Για παράδειγμα όταν οι ασθενείς υποβάλλονται σε τεστ αργά κατά την εξέλιξη της νόσου, τα δείγματα από την ανώτερη αναπνευστική οδό είναι λιγότερο πιθανό να δώσουν θετικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, οι μετρήσεις που αφορούν τη γρίπη μπορεί να είναι λιγότερο αξιόπιστες επειδή οι θάνατοι ενηλίκων εξαιτίας αυτής δεν αναφέρονται πάντά στις αρχές Δημόσιας Υγείας, όπως συμβαίνει με τους θανάτους από COVID-19. Επιπλέον, επειδή οι θάνατοι ενηλίκων από τη γρίπη  μπορεί να μην αναφέρονται οι επιδημιολόγοι πρέπει να βασίζονται σε μοντέλα παρακολούθησης που με στόχο να εντοπίσουν φαινόμενα υποκαταγραφής.  Ομοίως, ορισμένες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, αρχίζουν να αναφέρουν περιπτώσεις αμφοτέρων πιθανών και επιβεβαιωμένων θανάτων από COVID-19, αναθεωρώντας τα προηγούμενα και προκαλώντας νέους προβληματισμούς. Είναι επίσης πιθανό ότι ορισμένοι θάνατοι που έχουν χαρακτηριστεί ως προκαλούμενοι από το COVID-19 να μην οφείλονται τελικά σε αυτή την αιτία.

Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς μια πληρέστερη εκτίμηση της θνησιμότητας από τον νέο κορονοϊό, συμπεριλαμβανομένων τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων θανάτων που σχετίζονται με το COVID-19, θα ήταν χρήσιμη. Αυτή η ανάλυση θα είναι πληρέστερη εάν εξετάσει, σύμφωνα με τους συγγραφείς, επίσης την πιθανότητα αυξημένου αριθμού θανάτων λόγω διαφορετικής παροχής φροντίδας την περίοδο της έξαρσης της επιδημίας δεδομένων των αδυναμιών που καταγράφονται στα νοσοκομεία να αντεπεξέλθουν. 

Εκμετάλλευση των στατιστικών: Κάποιοι συγκρίνουν μήλα με πορτοκάλια

Καταλήγοντας οι συγγραφείς τονίζουν πως ″η άμεση σύγκριση δεδομένων μεταξύ νέου κορονοϊού και εποχικής γρίπης όταν γίνεται στη βάση στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη θνησιμότητα με διαφορετικές μεθόδους παρέχει ανακριβείς πληροφορίες. Επιπλέον, η επαναλαμβανόμενη αποτυχία κυβερνητικών υπαλλήλων (και άλλων στην κοινωνία) να εξετάσουν αυτές τις στατιστικές διακρίσεις απειλεί τη δημόσια υγεία. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι μπορεί να βασίζονται σε τέτοιες συγκρίσεις, παρερμηνεύοντας έτσι τα δεδομένα του CDC, όταν επιδιώκουν να επανεκκινήσουν την οικονομία και να χαλαρώσουν τα μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης του ιού.

Και τέλος, παρόλο που οι αξιωματούχοι μπορεί να λένε ότι το SARS-CoV-2 είναι «άλλη μια γρίπη», αυτό δεν ισχύει. Συνοπτικά, η ανάλυσή μας υποδηλώνει ότι οι συγκρίσεις μεταξύ της θνησιμότητας για τον SARS-CoV-2 και της θνησιμότητας της εποχικής γρίπης πρέπει να γίνεται στη βάση σύγκρισης μήλα – μήλα και όχι μήλα-πορτοκάλια και όταν αυτό γίνεται αποκαλύπτει την πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία από το COVID-19″.