Μια πρωτοποριακή ερευνητική υποδομή για τη χώρα, έχει δημιουργηθεί στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη. Αποτελεί μια εθνική ερευνητική υποδομή που θέτει την Ελλάδα στην προμετωπίδα των διεθνών ερευνητικών εξελίξεων.
Πρόκειται για τη Μονάδα Υβριδικών Τεχνικών Μοριακής Απεικόνισης (Hybrid Molecular Imaging Unit- HMIU), που φιλοξενεί ερευνητικό τομογράφο, τον τέταρτο παγκοσμίως που ενσωματώνει τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις στο πεδίο των τεχνικών μοριακής απεικόνισης. Είναι ο προ-κλινικός υβριδικός τομογράφος Ποζιτρονικής/Μαγνητικής Τομογραφίας (micro PET/MRI scanner) που παρέχει την καινοτόμο δυνατότητα της ταυτόχρονης λήψης δεδομένων από τους δύο τομογράφους και αποτελεί τον μοναδικό τομογράφο με αυτές τις δυνατότητες στη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη και ευρύτερη Μέση Ανατολή. Η υποδομή παρέχει βάσιμες υποσχέσεις για σημαντική συνεισφορά στην εξατομικευμένη και αποτελεσματική διαχείριση νοσημάτων όπως είναι τα καρδιαγγειακά, οι κακοήθειες, νευροεκφυλιστικά, ρευματολογικά και άλλα πολύ-συστηματικά νοσήματα.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστημονικός διευθυντής της Μονάδας, πυρηνικός ιατρός και εκλεγμένος ερευνητής στο ΙΤΕ Γιώργος Ζ. Παπαδάκης ανέφερε ότι η μοναδική αυτή δυνατότητα της ταυτόχρονης λήψης δεδομένων από τις δύο απεικονιστικές τεχνικές, «αποτελεί τεχνολογική εξέλιξη των τελευταίων λίγων ετών και προσφέρει ανώτερες ερευνητικές εφαρμογές, καθώς παρέχει 100% ακρίβεια στην ανατομική συσχέτιση των δεδομένων και κυρίως τη δυνατότητα συγχρονισμού στη λήψη τους, με σημαντικές εφαρμογές για την ακρίβεια στη λήψη δυναμικών απεικονιστικών δεδομένων». Όπως εξήγησε ο κ. Παπαδάκης η ένταση του μαγνητικού πεδίου που παράγει ο Μαγνητικός Τομογράφος είναι της τάξης των 4.7 Tesla «γεγονός που τον καθιστά τον πιο ισχυρό μαγνητικό τομογράφο στην Ελλάδα». Ταυτόχρονα, η μονάδα διαθέτει υπερ-σύγχρονο εργαστήριο ραδιοχημείας με τη δυνατότητα ραδιοσήμανσης κατάλληλα τροποποιημένων και πολυδύναμων φορέων, αλλά και μια μοντέρνα μονάδα φιλοξενίας ζωικών μοντέλων νοσημάτων (τρωκτικά) σε συνθήκες υψηλών προτύπων, με συστήματα αυτόνομων αεριζόμενων κλωβών (individually ventilated cage systems).
«Η ερευνητική υποδομή του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, στοχεύει στην υλοποίηση μεταφραστικής έρευνας σε όλα σχεδόν τα πεδία των βιο-ιατρικών επιστημών, κάνοντας χρήση απεικονιστικών τεχνολογιών αιχμής. Ειδικότερα, αποστολή της υποδομής είναι η ανάπτυξη και μετάφραση στο κλινικό περιβάλλον καινοτόμων, υψηλής ειδικότητας απεικονιστικών βιο-δεικτών, που θα επιτρέψουν την έγκαιρη διάγνωση, ακριβή σταδιοποίηση, αποτελεσματική παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία, έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής, σε ένα ευρύ φάσμα νοσημάτων όπως κακοήθειες, νευρολογικά, καρδιαγγειακά, ρευματολογικά, μυοσκελετικά νοσήματα και πολύ-συστηματικές ενδοκρινοπάθειες. Η νεοσύστατη αυτή υποδομή αποτελεί μια “Εθνική Ερευνητική Υποδομή”, που θέτει την Ελλάδα και την Κρήτη στην προμετωπίδα των επιστημονικών εξελίξεων στο πεδίο των υβριδικών τεχνικών in vivo μοριακής απεικόνισης» επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστημονικός διευθυντής της Μονάδας.
Η κατασκευή και υλοποίηση της Μονάδας Υβριδικών Τεχνικών Μοριακής Απεικόνισης πραγματοποιήθηκε ως επί το πλείστον κατά της διάρκεια της πανδημίας, με την επιμονή και την συνεργασία, διοικητικών στελεχών του Ινστιτούτου Πληροφορικής και της τεχνικής υπηρεσίας του ΙΤΕ. Το κόστος προμήθειας του Τομογράφου μετά από διεθνή διαγωνισμό άγγιξε τα 2 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το σύνολο σχεδόν της επένδυσης ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ, προήλθε από ίδιους πόρους του Ινστιτούτου Πληροφορικής (ΙΠ) του ΙΤΕ, με τη συνεισφορά της Περιφέρειας Κρήτης για την προμήθεια του συνοδού εξοπλισμού.
«Η μονάδα υλοποιεί ήδη ερευνητικά έργα ύψους περίπου 250 χιλιάδων ευρώ στα πεδία των καρδιαγγειακών και των νευρο-εκφυλιστικών νοσημάτων. Μάλιστα συμμετέχει στο εθνικό δίκτυο για τα νευρο-εκφυλιστικά νοσήματα, έχοντας αναλάβει την ανάπτυξη και αξιολόγηση ενός καινοτόμου παράγοντα επισημασμένου με ισότοπο εκπομπής ποζιτρονίου για την ταυτόχρονη απεικόνιση και θεραπεία της νόσου του Alzheimer’s» ανέφερε ο κ. Παπαδάκης που χαρακτήρισε αυτή τη στρατηγική επένδυση «μια υποδομή που θέτει τη χώρα συνολικά στην πρωτοπορία, και μας επιτρέπει να αναπτύξουμε υψηλών απαιτήσεων ερευνητικές δραστηριότητες χωρίς να έχουμε σε τίποτα να ζηλέψουμε κορυφαία ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής» συμπλήρωσε ο κ. Παπαδάκης.
Η Μονάδα ουσιαστικά θα λειτουργεί με ζωικά μοντέλα νοσημάτων, που προσομοιάζουν τις συνθήκες της νόσου στον άνθρωπο. Σ’ αυτή τη μεταφορά γνώσης (μετάφραση) από το βασικό πεδίο στην εφαρμοσμένη κλινική πρακτική, η νεοσύστατη υποδομή του ΙΤΕ έχει κορυφαίο και ζωτικό ρόλο να διαδραματίσει, καθώς παρέχει τη δυνατότητα της in vivo αξιολόγησης των ζωικών μοντέλων με αναπτυγμένες απεικονιστικές τεχνικές.
«Με τον τρόπο αυτό για παράδειγμα, μπορούμε να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα ή όχι μιας καινοτόμου θεραπείας, ή να αναπτύξουμε ραδιο-επισημασμένους παράγοντες που θα επιτρέπουν την ταυτόχρονη διάγνωση και θεραπεία της νόσου. Ιδιαίτερα στην εποχή της μοντέρνας ιατρικής προσέγγισης μέσα στο πλαίσιο των στρατηγικών ιατρικής ακριβείας, όπου οι σύγχρονες θεραπείες είναι κομμένες και ραμμένες με βάση τα ιδιαίτερα γενετικά, κλινικά, απεικονιστικά αλλά και κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά ενός ασθενούς, η συνεισφορά που μπορεί να έχει μια ερευνητική υποδομή όπως η Μονάδα Υβριδικών Τεχνικών Μοριακής Απεικόνισης του ΙΠ-ΙΤΕ είναι κορυφαία. Άλλωστε, γ’ αυτό δικαίως χαρακτηρίστηκε από επαΐοντες στην ελληνική επιστημονική κοινότητα ως μια “Εθνική Ερευνητική Υποδομή”» πρόσθεσε ο κ. Παπαδάκης, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να συνεισφέρει σε όλα σχεδόν τα νοσήματα.
«Για παράδειγμα στα καρδιαγγειακά, τα οποία αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Το μεγάλο ζητούμενο είναι η έγκαιρη ανίχνευση αθηρωματικών βλαβών στα αγγεία που έχουν υψηλό κίνδυνο να ραγούν προκαλώντας ένα δυνητικά θανατηφόρο καρδιαγγειακό σύμβαμα. Μάλιστα, να σας πω ότι σ’ αυτό ακριβώς το πεδίο, η μονάδα μας ήδη αναπτύσσει ερευνητική δραστηριότητα και φιλοδοξούμε να συνεισφέρουμε στη διεθνή προσπάθεια δοκιμάζοντας καινοτόμους μοριακούς στόχους και αναπτύσσοντας καινοτόμα ραδιοφάρμακα που θα επιτρέψουν την ειδική ανά βλάβη αντιμετώπιση της στεφανιαίας νόσου. Επίσης, στις κακοήθειες η ανάπτυξη και αξιολόγηση καινοτόμων θεραπευτικών σχημάτων, και η ταυτόχρονη απεικόνιση και θεραπεία με το ίδιο μόριο αποτελούν πολλά υποσχόμενα πεδία που αναμένεται να δώσουν σημαντικά θετικές ειδήσεις τα επόμενα χρόνια και στα οποία η υποδομή μας θα συμμετέχει -θέλω να πιστεύω-σημαντικά αξιόλογο επιστημονικό έργο. Πέραν αυτών, στα νευρο-εκφυλιστικά νοσήματα, σε ρευματολογικά νοσήματα, σε μυοσκελετικές διαταραχές και γενικά στη μοριακή απεικόνιση και διαχείριση ιατρικής ακριβείας κάθε νοσολογικής οντότητας η υποδομή μας μπορεί να έχει σημαντική συμβολή στην παραγωγή νέας γνώσης» πρόσθεσε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπαδάκης.
Η μονάδα εντάσσεται στο πλαίσιο του οριζόντιου προγράμματος του Ινστιτούτου Πληροφορικής (ΙΠ) του ΙΤΕ υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Δημήτρη Πλεξουσάκη, για την ανάπτυξη προχωρημένων απεικονιστικών διαγνωστικών τεχνικών, επικεφαλής του οποίου είναι ο καθηγητής Ακτινολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Απόστολος Καραντάνας, ενώ ήδη με τη λειτουργία της έχει προσελκύσει υψηλής εξειδίκευσης επιστημονικό προσωπικό από διαφορετικά επιστημονικά πεδία όπως ραδιοχημεία, ραδιοβιολογία, ιατρική φυσική, τεχνητή νοημοσύνη κ.α. υλοποιώντας «εν τοις πράγμασι το μεγάλο ζητούμενο που είναι ο επαναπατρισμός Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό, το γνωστό με τον αγγλικό όρο ως “brain gain”, με βασικό στόχο την ανάταξη της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας» κατέληξε ο κ. Παπαδάκης.
