Γιατί η Κρήτη είναι πρώτη στις αυτοκτονίες τα τελευταία 19 χρόνια;

Στην εκπομπή “Τετ-α-Τετ” του “NOTOS TV” φιλοξενήθηκε την Τρίτη 25 Ιουνίου ο κ. Αλέξανδρος Βγόντζας, καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο κ. Βγόντζας μίλησε για το ψυχιατρικό νόσημα ως έχει και τον ρόλο που διαδραματίζουν οι φορείς κοινωνικοποίησης στην ψυχοσύνθεση του ατόμου, ενώ έκανε λόγο και για την ψυχοπαθολογία σε επίπεδο Κρήτης, η οποία παρουσιάζεται αυξημένη στα λεγόμενα πιο σοβαρά ψυχιατρικά νοσήματα, τα οποία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη γονιδιακή ταυτότητα του ατόμου. Η εκπομπή ήταν αποκαλυπτική.

Αρχικά, η εκπομπή ξεκίνησε μ’ ένα φιλοσοφικό ερώτημα: Με δεδομένο πως ο σωματικός πόνος γίνεται εύκολα αντιληπτός, με την έννοια πως, εάν σπάσει το χέρι ή το πόδι του ατόμου, γνωρίζει σε ποιον γιατρό θα απευθυνθεί, τι συμβαίνει όμως στην ψυχή; Πονάει η ψυχή, που είναι ένας όρος της Ψυχολογίας-Φιλοσοφίας;

Ο κ. Βγόντζας απάντησε στο πρώτο ερώτημα της εκπομπής, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Βέβαια πονάει, και καμιά φορά διερωτώμαι: Ποιος είναι ο μεγαλύτερος πόνος, ο σωματικός ή ο ψυχικός; Πονάει, και μάλιστα πολύ. Και όταν πονάει πέρα από κάποια όρια, τότε γίνεται νόσημα. Ο ψυχικός πόνος είναι μέρος της ζωής. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς ψυχικό πόνο. Χωρίς άγχος, απογοήτευση ή ματαίωση. Αυτό είναι μέρος της ζωής. Αυτό δεν το λέμε νόσο. Όταν όμως αυτός ο πόνος ξεπερνάει κάποια όρια και το άτομο ζει σε μια κατάσταση δυσφορίας ή αδυναμίας να λειτουργήσει, τότε είναι νόσος. Θα χρησιμοποιήσω δύο λέξεις: τη δυσφορία και τη δυσλειτουργία, που καθορίζουν πότε περνάμε από τη φυσιολογική κατάσταση, που εμπεριέχει τον πόνο στην ψυχική νόσο».

Ο κ. Βγόντζας στη συνέχεια απάντησε στο ερώτημα εάν τα ψυχιατρικά νοσήματα αποτελούν κοινωνική μάστιγα σήμερα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Τα ψυχιατρικά νοσήματα είναι πολύ συχνά. Και αυτό είναι επιβεβαιωμένο μέσα από επιδημιολογικές μελέτες. Η κατάθλιψη αφορά το 15% του πληθυσμού. Επίσης, οι αγχώδεις διαταραχές αφορούν ένα ποσοστό 15%. Πιο σοβαρές νόσοι, όπως η σχιζοφρένεια, ανάλογα με τα κριτήρια αφορά 1-3%, η οποία είναι σοβαρή νόσος και έχει επιπτώσεις στην οικογένεια και στο σύστημα υγείας. Διπολική διαταραχή έχει 1-3% του πληθυσμού, ενώ ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει 4-5% του πληθυσμού. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού υποφέρει».

 

Κοινωνικό φαινόμενο

Ο κ. Βγόντζας, μεταξύ άλλων, μίλησε για το εάν τα ψυχιατρικά νοσήματα συνιστούν ένα κοινωνικό φαινόμενο, τονίζοντας: «Στην Ψυχιατρική έχει επιβληθεί ένα μοντέλο το οποίο είναι αποδεκτό από όλους: το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο. Ο συνδυασμός περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων ισχύει σε όλη την Ιατρική και την Ψυχιατρική. Υπάρχουν οι ακραίοι βιολογιστές, που είναι εκτός πραγματικότητας. Υπάρχουν οι ακραίοι κοινωνιστές, για τους οποίους όλα είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο. Είναι εκτός πραγματικότητας. Ο συνδυασμός των δύο ή τριών παραγόντων, εάν βάλουμε το κοινωνικό ως μια διακριτή οντότητα από το ψυχολογικό, τότε καταλαβαίνουμε πως ένα νόσημα είναι απόρροια των παραγόντων αυτών. Η διαφορά της Ψυχιατρικής με την Ιατρική είναι πως στην Ψυχιατρική δεν έχουμε φτάσει στο επίπεδο να έχουμε ένα τεστ ώστε να μπορέσουμε να διαγνώσουμε μια ψυχική νόσο.

Και το εξηγώ: Εάν βήχεις, πας στον γιατρό σου. Ο γιατρός βγάζει μια ακτινογραφία και σου λέει τι βλέπει. Αυτό μόνο σε λίγες περιπτώσεις το έχουμε στην Ψυχιατρική. Βασιζόμαστε πάρα πολύ στο ιστορικό, την κλινική εξέταση, τον ασθενή και στο περιβάλλον για να φτάσουμε στη διάγνωση. Κάποια στιγμή θέλω να πιστεύω πως θα έχουμε τεστ τα οποία θα μας βοηθάνε να ελαττώνουμε τη διαγνωστική αβεβαιότητα».

Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας: «Η Ιατρική δεν είναι τεστ. Οι ζωές δε σώζονται από τα μηχανήματα, σώζονται από τον καλά εκπαιδευμένο γιατρό και από ένα οργανωμένο σύστημα. Τα μηχανήματα είναι μεγάλος μύθος και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον καλά εκπαιδευμένο γιατρό και ένα καλά οργανωμένο και συντονισμένο σύστημα υγείας. Η σωστή διάγνωση κατά 85% γίνεται από τον γιατρό χωρίς εξετάσεις. Ένα 15% οφείλεται στις εξετάσεις, μην το ξεχνάμε αυτό. Μπορεί να μην έχουμε τα τεστ που έχουμε στην Παθολογία, αλλά η έλλειψη των τεστ αυτών δεν κάνουν τον ψυχίατρο αδύναμο όταν είναι σωστά και καλά εκπαιδευμένος να βοηθήσει αποτελεσματικά».
Σε ποιο βαθμό ένας “κακός” φορέας κοινωνικοποίησης μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία του ατόμου;

Ο κ. Βγόντζας είπε: «Το κλασικό ερώτημα είναι: Γεννιέται ή γίνεται; Και τα δύο ισχύουν. Και τα γονίδια και οι φορείς κοινωνικοποίησης. Τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο. Κανένας δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Παρόλο που έχουμε μεγάλη άγνοια, ξέρουμε πολύ λίγο. Ειδικά για πολυπαραγοντικές νόσους, όπως οι ψυχικές νόσοι, ξέρουμε πολύ λίγα. Αυτό θέλω να ακουστεί καθαρά.

Το περιβάλλον παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Το είχε πει και ο Σίγκμουντ Φρόιντ, που πάρα πολλά που είχε πει έχουν αμφισβητηθεί. Ο Φρόιντ έδωσε μεγάλη σημασία στην παιδική ηλικία, και είχε απόλυτα δίκαιο. Ορισμένα πράγματα που συμβαίνουν στην παιδική ηλικία σε επηρεάζουν στην ύστερη ζωή. Το οικογενειακό περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό. Και αυτό το ξέρουμε από πειράματα σε ποντίκια. Το ίδιο έχει αποδειχτεί σε ανθρώπους. Παιδιά που δεν έχουν μεγαλώσει στις καλύτερες συνθήκες και που οι μητέρες δεν προσέχουν τον εαυτό τους έχει αποδειχτεί ότι είναι πιο υστερημένα από τ’ άλλα. Επομένως παίζει ρόλο και η βιολογία και το κοινωνικό περιβάλλον. Και βεβαίως η οικογένεια. Ένα κακοποιημένο παιδί είναι συνήθως ένα προβληματικό παιδί».

 

Τι φταίει;

Ο κ. Αλέξανδρος Βγόντζας μίλησε για την ψυχοπαθολογία στην Κρήτη, λέγοντας: «Ο αριθμός των ατόμων που νοσηλεύονται στην Ψυχιατρική Κλινική από τότε που διευθύνω εγώ, από το 2009, είναι σχεδόν ο διπλάσιος. Έχει αυξηθεί ο αριθμός των κρουσμάτων γιατί υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση και το στίγμα έχει ελαττωθεί. Ένα από τα καλά της οικονομικής κρίσης είναι πως οι άνθρωποι μιλούν πια ανοικτά, όπως για την αυτοκτονία. Οι άνθρωποι μιλούν ευκολότερα. Για τα τελευταία 19 χρόνια η Κρήτη είναι πρώτη σε αυτοκτονίες σε όλη την Ελλάδα. Ευμάρεια ή μη ευμάρεια, η Κρήτη παραμένει πρώτη. Είναι το ταπεραμέντο του Κρήτα; Οι ενδείξεις μου, μετά από τα τελευταία δέκα χρόνια και με τη βοήθεια της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, είναι πως μάλλον στην Κρήτη κάποια νοσήματα, όπως τα βαριά, είναι μάλλον αυξημένα.

Τα τελευταία 6-6,5 χρόνια, η κλινική μας ενεργοποιείται πολύ στην ενδοχώρα. Γυρνάμε πολλά χωριά. Υπάρχουν πολλά μικρά χωριά. Ξέρετε, στις παλιές κοινωνίες υπήρχε το φαινόμενο της ενδογαμίας. Αυτό νομίζω πως παίζει κάποιο ρόλο και συγκεκριμένα στην αύξηση κάποιων νόσων, των πιο σοβαρών, οι οποίες έχουν και ένα γονιδιακό χαρακτήρα. Το ίδιο γνωρίζω ότι συμβαίνει για τα νευρολογικά νοσήματα. Άρα η Κρήτη έχει αυξημένα ποσοστά των νοσημάτων σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Αλλά ο κόσμος πλέον αναζητάει τον ψυχίατρο και όχι τον παθολόγο».

Πηγή: neakriti