Στη σκιά τους ξεκουράστηκαν, επί χιλιάδες χρόνια, Μινωίτες, Ρωμαίοι, Ενετοί. Ηταν εκεί όταν η πόλη έπεφτε στα χέρια Τούρκων, όταν επέδραμαν σαρακηνοί κουρσάροι, όταν ο Μέγας Ναπολέων κοιμήθηκε στην πόλη…

Οι υπεραιωνόβιες ελιές της Ιεράπετρας – μέσης ηλικίας 1.850 ετών – αναδεικνύονται πλέον με έναν μοναδικό τρόπο: Μια νεοσύστατη Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση παράγει λάδι από τα αρχαία ελαιόδεντρα, δείγμα του οποίου πουλήθηκε πρόσφατα στην Ολλανδία έναντι 1.020 ευρώ το λίτρο!

«Η προσπάθειά μας ξεκίνησε από το ότι βλέπαμε αυτά τα ελαιόδεντρα, που ήταν παλιά και τεράστια, να κόβονται και να γίνονται καυσόξυλα. Εχουμε καταγράψει μέχρι στιγμής στην Ιεράπετρα 220 ελαιόδεντρα ηλικίας 800 έως 3.000 ετών. Και είναι δέντρα παραγωγικά. Σκεφτείτε ότι από ένα ελαιόδεντρο ηλικίας 3.000 ετών που ανήκει σε φίλο του Συνεταιρισμού βγήκαν φέτος 40-50 κιλά λάδι. Ετσι αποφασίσαμε να μην τα αφήσουμε να χαθούν και να τους αποδώσουμε την πραγματική τους αξία, η οποία είναι βασικά πολιτιστική» λέει στα «ΝΕΑ» ο Παύλος Δασκαλάκης, μέλος της ΚΟΙΝΣΕΠ Επτάστικτος, η οποία συνεργάζεται με περίπου 60 ελαιοπαραγωγούς, ιδιοκτήτες υπεραιωνόβιων δέντρων.

Καταγραφή

Ο Συνεταιρισμός έχει ξεκινήσει την καταγραφή των υπεραιωνόβιων ελαιοδέντρων της Ιεράπετρας, όπου βρίσκεται και η έδρα του. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, εκεί υπάρχουν περίπου 2.000 δέντρα άνω των 1.000 ετών, ενώ στην περιοχή βρίσκεται και η περίφημη ελιά του Αζοριά, η αρχαιότερη ελιά στον κόσμο, κοντά σε αρχαιολογικό χώρο με μινωικό ελαιοτριβείο.

«Η δημοπρασία έγινε στις 21 Νοεμβρίου στην πόλη Ααλσμίρ της Ολλανδίας» λέει ο Παύλος Δασκαλάκης. «Την ημέρα εκείνη πραγματοποιήθηκε η ετήσια γιορτή του Αγροτικού Μουσείου της πόλης, ενός μουσείου που κρατά ζωντανή την εξέλιξη της αγροτικής και θερμοκηπιακής παραγωγής και προάγει τις πρότυπες καλλιέργειες σε οποιοδήποτε είδος. Ενα από τα μέλη μας, ο Μανώλης Καλύβας, είναι γεωπόνος και έχει σπουδάσει στην Ολλανδία. Επίσης στην Ιεράπετρα της Κρήτης είχε έρθει το 1964 ένας Ολλανδός, ο Παύλος Κούπερ, ο οποίος εφάρμοσε για πρώτη φορά τη θερμοκηπιακή καλλιέργεια, κάτι που βοήθησε πολύ την περιοχή. Με αφορμή αυτά τα γεγονότα στείλαμε τη συλλεκτική συσκευασία μας με ελαιόλαδο από υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα και συμμετείχε στη δημοπρασία που γίνεται κάθε χρόνο με καινοτόμα προϊόντα από όλη την Ευρώπη. Τα έσοδα προορίζονται για την ενίσχυση του Μουσείου και το 0,5 λίτρο του λαδιού μας έφτασε στην τιμή των 510 ευρώ…» προσθέτει. Δεν είναι παράδοξο αν σκεφτεί κανείς ότι, εκτός από την υψηλή ποιοτική αξία του συγκεκριμένου ελαιολάδου, στους Ολλανδούς θα προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση ένα ελαιόλαδο από δέντρα αρχαιότερα από την ίδια τους τη χώρα.

Ραδιοχρονολόγηση

«Σκοπός μας είναι να ενταχθούμε σε ένα πρόγραμμα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μέσω του οποίου θα προχωρήσουμε σε ραδιοχρονολόγηση των ελαιοδέντρων, ώστε να ξέρουμε ακριβώς την ηλικία τους, και στη συνέχεια να αποκτήσει ένα brand name το ελαιολάδο που παράγεται από αυτά. Πρόκειται για το παλαιότερο ελαιόλαδο του κόσμου. Στην Ισπανία, όπου γίνεται αντίστοιχο πρόγραμμα καταγραφής, η ηλικία των ελαιοδέντρων είναι περίπου 1.000 έτη. Στην Κρήτη, εξάλλου, έχουν βρεθεί απολιθώματα ηλικίας 900.000 ετών με φύλλα ελιάς…» εξηγεί ο Παύλος Δασκαλάκης.

Φέτος, μια ομολογουμένως χρονιά κακή για την ελαιοπαραγωγή της χώρας, η ΚΟΙΝΣΕΠ Επτάστικτος παρήγαγε 108 λίτρα αρχαίου ελαιολάδου. Πρόκειται για έξτρα παρθένο ελαιόλαδο που συσκευάζεται σε συλλεκτικές συσκευασίες και αποστέλλεται στους ενδιαφερομένους κατόπιν παραγγελίας. «Οι ελιές συλλέγονται άγουρες, τη μία μέρα τις μαζεύουμε, την επομένη το πρωί αλέθουμε, φροντίζουμε το ελαιουργείο να μην έχει δουλέψει, δηλαδή να ξεκινήσει την παραγωγή με τις δικές μας ελιές, ώστε να κάνουμε ψυχρή άλεση, δεν βάζουμε καθόλου ζεστό νερό και βγαίνει ένα λάδι που δεν πικρίζει καθόλου» λέει ο Παύλος Δασκαλάκης. «Επίσης παράγουμε κάθε χρόνο 5-10 τόνους βιολογικό ελαιόλαδο από τις καλλιέργειές μας το οποίο εξάγεται κυρίως στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία».

Πολιτιστικό δίκτυο

Παράλληλα, η ΚΟΙΝΣΕΠ Επτάστικτος έχει συστήσει ένα πολιτιστικό δίκτυο αρχαίων ελαιώνων στην Κρήτη προκειμένου να αξιοποιηθεί για οικοτουρισμό η παρουσία αυτών των ζωντανών μαρτύρων της ιστορίας στο νησί. Αλλωστε, σε αρκετές χώρες του κόσμου τα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα είναι περιζήτητα και συχνά στήνεται μαύρη αγορά για τη διακίνησή τους.

«Πηγαίνουμε στα χωριά και καλούμε τις τοπικές Αρχές και τους φορείς να μας δηλώσουν πόσα και ποια ελαιόδεντρα έχουν, αλλά και ταυτόχρονα αν η περιοχή τους έχει κάποιο παλιό ελαιοτριβείο, κάποιο παλιό μοναστήρι ή εκκλησία, μια περιοχή φυσικού κάλλους, αν υπάρχουν δωμάτια για να μείνει κάποιος ή εστιατόριο για να φάει. Ετσι με άξονα τα αρχαία ελαιόδεντρα θα μπορεί κάποιος να επισκεφτεί αυτά τα χωριά, να φάει ή να αγοράσει κάποιο άλλο τοπικό προϊόν» λέει ο Παύλος Δασκαλάκης. Πρόκειται, άλλωστε, για ελιές-μνημεία.

Κορμός – γίγας

«Το μεγαλύτερο ελαιόδεντρο του κόσμου, με συμπαγή κορμό περιμέτρου 24 μέτρων, βρίσκεται στο Καβούσι της Ιεράπετρας. Η διασύνδεση που είχαμε μέσω αυτής της ελιάς και με τα άλλα αρχαία δέντρα συνέβαλε στην προσπάθειά μας» συνεχίζει ο ίδιος. «Η χρονολόγησή του βασίζεται στη μέθοδο της περιμέτρου και τους δακτυλίους και υπολογίζεται ότι είναι του 1900-1800 π.Χ., δηλαδή ηλικίας σχεδόν 4.000 χρόνων. Στη γύρω περιοχή από το σημείο όπου βρίσκεται η συγκεκριμένη ελιά υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι, όπως του Αζοριά, όπου έχει ανακαλυφθεί ένα μινωικό ελαιοτριβείο, το σπουδαιότερο ελαιοτριβείο αρχαϊκής περιόδου στο Αιγαίο σύμφωνα με τους αρχαιολόγους».