Λεντίκα: Το «όχημα» που μετέφερε κάποτε τις αρχόντισσες της Κρήτης

Η λεντίκα ή tahtırevan στην τούρκικη γλώσσα είναι ένα «κομμάτι» της Κρητικής λαογραφίας που δεν υπάρχει πια παρά μόνο σε παλιές φωτογραφίες και ιστορικές αναφορές. Ωστόσο, για αρκετά μεγάλη περίοδο από τον μεσαίωνα έως και περίπου τον 19ο αιώνα ήταν ένα ιδιαίτερο είδος οχήματος με πρακτική αλλά και συμβολική σημασία. Πόσοι όμως από τους σημερινούς κατοίκους του νησιού γνωρίζουν έστω και βασικά χαρακτηριστικά του «οχήματος» που μετέφερε κάποτε τις αρχόντισσες της Κρήτης;

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Σε μια εποχή που οι κοινωνικές ανισότητες ήταν τεράστιες και η δομή της κοινωνίας πολύ πιο οριοθετημένη, η λεντίκα ήταν όχι μόνο ένα περίεργο μέσο μεταφοράς αλλά ακόμη περισσότερο ένα σύμβολο άνεσης και εξουσίας. Κατά την διάρκεια των μεσαιωνικών χρόνων στην Ευρώπη και όσον αφορά την Κρήτη την Οθωμανική περίοδο, οι ξύλινες λεντίκες  παρότι δεν ήταν πολλές υπήρξαν και είχαν την δική τους σημασία.

Τι ήταν οι «λεντίκες» που δεν υπάρχουν πια;

Οι λεντίκες ήταν ένα απόλυτα απλό «όχημα» μεταφοράς ανθρώπων που κατασκευαζόταν τις περισσότερες φορές από διάφορα είδη ξύλου. Ουσιαστικά επρόκειτο για ένα μικρό κουβούκλιο στο οποίο κάθονταν ο μεταφερόμενος, το οποίο ήταν ενωμένο με δύο μεγάλα σε μήκος και ανθεκτικά δοκάρια. Το ιδιαίτερο αυτό μέσο σήκωναν συνήθως δύο έως τέσσερεις μεταφορείς που μπορεί και να ήταν περισσότεροι σύμφωνα με το μέγεθος και το βάρος της λεντίκας.

Τα μεγέθη, η διακόσμηση και οι παραλλαγές της λεντίκας είναι άπειρες ανά τον κόσμο, αλλά στην Κρήτη αυτή που κυρίως έχει καταγραφεί σε απομνημονεύματα, πίνακες ή παλιές φωτογραφίες είναι η μικρή λεντίκα ενός ατόμου. Δεν απουσίαζαν πάντως και μεγαλύτερες σε μέγεθος που χωρούσαν εντός του κουβούκλιου ακόμη και μία ολόκληρη οικογένεια.

Ο εσωτερικός χώρος μπορεί να έφτανε τα 2 έως 4 τετραγωνικά μέτρα ενώ το βάρος ανάλογα με το είδος ξύλου άγγιζε σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και τον μισό τόνο…

Σε εποχές που δεν θυμίζουν ούτε λίγο την σημερινή, οι αρχόντισσες και φυσικά ορισμένοι προύχοντες του νησιού είχαν την πολυτέλεια να μετακινούνται με την χρήση τέτοιων οχημάτων. Οι λεντίκες ήταν ο τρόπος με τον οποίον θα πήγαιναν από χωριό σε χωριό ή ενδεχομένως σε κάποια άλλη περιοχή εντός μιας πόλης της τότε Κρήτης. Δεν ήταν λίγες οι φορές βεβαίως που η μετακίνηση με την λεντίκα γίνονταν και μόνο για λόγους αναψυχής ως ουσιαστικά βόλτα!

Σε κάθε περίπτωση ήταν οι μεταφορείς-υπηρέτες που σήκωναν το βάρος κυριολεκτικά και μεταφορικά. Οι άνθρωποι που μετέφεραν την λεντίκα δεν είχαν ποτέ την ελευθερία επιλογής και πάντα έκαναν αυτό που έπρεπε έπειτα από τις διαταγές των αφεντικών τους. Μια χαρακτηριστική εκδήλωση της αδικίας και των αδιαπραγμάτευτων κοινωνικών ανισοτήτων.

Αιώνες έπειτα από την ύπαρξη των λεντίκων στην Κρήτη, δεν είναι καθόλου εύκολο να μην νιώσεις ντροπή για τον συγκεκριμένο τρόπο μεταφοράς. Η χρήση τους μπορεί σε ορισμένο βαθμό να είχε λογική λόγω του ανύπαρκτου οδικού δικτύου της εποχής, αλλά σε γενικές γραμμές αυτός ο τρόπος μεταφοράς ήταν απόρροια της κυριαρχίας των τάξεων που είχαν οικονομική-πολίτική ισχύ εις βάρος υπηρετών, δούλων και ευρύτερα ανθρώπων που είχαν μεγάλη βιοποριστική ανάγκη.