Ρέθυμνο: Η τραγωδία στους εορτασμούς του Αρκαδίου επί Χούντας που πέρασε στα ψιλά…

Πάγια αρχή των πάσης εποχής τυράννων η τακτική να προσφέρεται άρτος και θέαμα στο λαό για να ξεχνά το φίμωμα της ελεύθερης έκφρασης. Η χούντα των συνταγματαρχών δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Διάλεγε μάλιστα τις ξεχωριστές μέρες εθνικής μνήμης για να κάνει μεγαλύτερη εντύπωση.

Το περιστατικό που θα αφηγηθούμε αποτελεί πραγματικό γεγονός, που αν και προσπάθησε το καθεστώς να «κουκουλώσει» πήραν το μεγάλο ρίσκο τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» να το φέρουν στην επιφάνεια και να έχουμε σήμερα μια έγκριτη πηγή που να επιβεβαιώνει προσωπικές μαρτυρίες. Αυτό το γεγονός είχε αμαυρώσει τον εορτασμό εκείνης της επετείου κι έμεινε μελανή σελίδα στα χρονικά του τόπου.

Ο μεγάλος τυχερός ήταν ένας σπουδαίος συμπολίτης μας, που σήμερα καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλη απώλεια θα ήταν ο χαμός του για το Ρέθυμνο αν δεν βρισκόταν εκεί κοντά ένας επίγειος άγγελος να τον σώσει από βέβαιο θάνατο. Ας γυρίσουμε όμως το ρολόι του χρόνου αρκετά χρόνια πίσω για να αρχίσει η αφήγηση αυτού του τόσο συνταρακτικού γεγονότος.

Εκείνο το Νοέμβριο του 1967

Ήταν Νοέμβριος του 1967. Η χούντα προσπαθούσε να προβάλλει τις επετειακές εκδηλώσεις, που έδιναν μια εξαιρετική ευκαιρία για την καθιερωμένη εθνικιστική προπαγάνδα. Και η επέτειος της Αρκαδικής Εθελοθυσίας ήταν ό,τι χρειαζόταν για τα σχέδιά τους. Επειδή τώρα ο λαός αρέσκεται στα θεάματα, σκέφτηκαν οι στρατιωτικοί ιθύνοντες να προσθέσουν και μερικές θεαματικές επιδείξεις μονάδων, για ν’ ανεβάσουν τον πήχη των εντυπώσεων.

Πρόκληση το επικείμενο υπερθέαμα

Από μέρες τώρα κυκλοφορούσε η φήμη για τα «γυμνάσια» στο γήπεδο της Σοχώρας κι ο κόσμος είχε ενθουσιαστεί. Κι όταν είδαν το συρματόσχοινο από τη Φορτέτζα, που κατέληγε σε πασσάλους στο γήπεδο, η φαντασία άρχισε να οργιάζει και η ανυπομονησία να κορυφώνεται. Κι έφτασε η πολυπόθητη μέρα που ξημέρωσε ηλιόλουστη. Περίεργο, βέβαια, γιατί συνήθως την ημέρα που τιμάμε την μεγάλη επέτειο του Αρκαδίου, βρέχει και το κρύο είναι αισθητό.

Οι οιωνοί για την επιτυχία των εκδηλώσεων ήταν άριστοι. Και η μεγάλη στιγμή έφτασε. Ο Κωνσταντίνος με την Άννα Μαρία, κατέφθασαν με ελικόπτερο στο Αρκάδι, όπου τους υποδέχτηκαν όλες οι αρχές, ενώ δεν έλειπαν και υψηλόβαθμοι τιτλούχοι της Απριλιανής Κυβέρνησης όπως ο Στυλιανός Παττακός και ο Γρηγόριος Σπαντιδάκης.

Κόσμος από νωρίς για να βρει θέση

Μετά τα καθιερωμένα στη μονή, ήρθε η ώρα των εκδηλώσεων στη Σοχώρα, που ενδιέφεραν και περισσότερο τους Ρεθεμνιώτες. Ήδη μια κοσμοσυρροή, από νωρίς το μεσημέρι βεβαίωνε το μεγάλο ενδιαφέρον περιμένοντας να δει τις αερόβιες ασκήσεις και τις επιδείξεις από τους επίλεκτους του στρατού με τις χάρλευ μηχανές, που θα σχημάτιζαν με ανθρώπινα σώματα το «πουλί» με απίστευτες ακροβατικές ασκήσεις. Θα ακολουθούσαν τα χορευτικά συγκροτήματα κατά τα ειωθότα. Οι μουσικοί της ΑΣΔΕΝ είχαν πάρει ήδη τη θέση τους. Ένα υπερθέαμα περίμενε τους τυχερούς που θα το απολάμβαναν. Κανένας, όμως, δεν περίμενε ότι η φιέστα θα κατέληγε σε τραγωδία με μια γυναίκα νεκρή και δέκα τραυματίες.

Ένας αφανής ήρωας

Θυμάται μετά από τη δική μας παρότρυνση, ο εκλεκτός Ρεθεμνιώτης και δραστήριος πολιτιστικός παράγοντας κ. Μανόλης Ροδινός. «Ήμουν κι εγώ εκεί. Γραφτό μου να ζήσω τις τραγικές στιγμές όπως μου συνέβη και με την τραγωδία της θύρας στο ποδόσφαιρο, που επίσης κατά τραγική συγκυρία, έμελε να ζήσω τα γεγονότα κι εκεί εκ του σύνεγγυς. Η χούντα είχε λάβει αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Θα έπρεπε πρώτα να πάρουν τη θέση τους οι επίσημοι και μετά να επιτραπεί η είσοδος…».
Ο κ. Ροδινός αρνείται να συνεχίσει, οπότε παίρνουμε τη σκυτάλη της αφήγησης για κάποια πράξη ηρωισμού που μόνο οι ευεργετηθέντες θυμούνται πλέον.

Η αρχή της τραγωδίας

Ο κόσμος ανυπομονούσε ν’ ανοίξει η βαριά σιδερένια πόρτα που ήταν «έναν αέρα» ανοικτή για να περάσει μέσα. Σε μια στιγμή άγνωστο πως η πόρτα έπεσε. Οι πρώτοι που βρίσκονταν μπροστά έπεσαν μαζί παρασύροντας και άλλους.

Ο Μανόλης Ροδινός αρπάχτηκε από το συρματόσχοινο και προχωρούσε αιωρούμενος όπως τον έσπρωχνε η ανθρωποθάλασσα. Μια στιγμή δυο τρομαγμένα ματάκια τράβηξαν την προσοχή του. Ένα αγοράκι έκλαιγε γοερά απλώνοντας τα χεράκια του. Ήταν εγκλωβισμένο από κορμιά. Κινδύνευε σοβαρά Τότε ο Ροδινός με τη γνωστή πράη φωνή του, ζήτησε από το παιδί να του δώσει το χέρι καθησυχάζοντάς το.

Στην προσπάθεια να το κρατήσει δεν είχε πια δύναμη να στηριχθεί από το συρματόσχοινο. Είχε όμως καταφέρει να τραβήξει το αγοράκι και κρατώντας το στην αγκαλιά να κατρακυλήσει ωθούμενος από την ανθρώπινη μάζα, προσπαθώντας όσο μπορούσε να το προστατεύει με το σώμα του. Κάποια στιγμή σταμάτησαν. Επιτέλους είχαν σωθεί… Κι όπως θα δούμε παρακάτω ήταν κι άλλοι που βοηθήθηκαν από το Μανόλη Ροδινό στην εναέρια πορεία του σε κείνο το πανδαιμόνιο που έτρεφε ο πανικός και θέριευε η αγωνία της λύτρωσης.

Έτσι σώθηκε το αγοράκι, που μεγάλωσε κι έγινε σπουδαίος. Και ως δικηγόρος και ως ποιητής – συγγραφέας πολυβραβευμένος. Κοσμεί τις στήλες των εφημερίδων και με τον γεμάτο παλμό στίχο του καλύπτει την επικαιρότητα εκφράζοντας απόλυτα τους αναγνώστες του.

Ευγνωμοσύνη για το σωτήρα

Ναι ο Κωστής Καλλέργης ο γνωστός μας Κ.Ι.Γ.Κ. ήταν το τρομαγμένο παιδί που έσωσε από βέβαιο θάνατο ο Μανόλης Ροδινός. Μας αφηγείται για την περιπέτειά του αυτή:

«Ο θάνατος φτερούγιζε πάλι προχτές Τετάρτη, έξω από την Δυτική Είσοδο τού Εθνικού Σταδίου της Πόλης μας, «πού είχε συγκεντρωθεί προκειμένου, να εισέλθει σ’ αυτό και να παρακολουθήσει τις Εορταστικές Εκδηλώσεις για τα 101 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.

Έτσι περιέγραψε ο τοπικός Τύπος τις τραγικές συνθήκες που προκλήθηκαν από τον συνωστισμό και τον πανικό που προκλήθηκε από το ανελέητο ποδοπάτημα που επακολούθησε, με το άνοιγμα της θύρας στις 3 το μεσημέρι.

Ο κόσμος πολύς, και η ανυπομονησία του να εισέλθει στο Γήπεδο της Σοχώρας, έχοντας υποστεί και την ταλαιπωρία της αναμονής επί 2 και πλέον ώρες, προκειμένου να εισέλθουν πρώτα οι …Επίσημοι, έφεραν το τραγικό αποτέλεσμα…

Οι πρώτοι που μπήκαν, ωθούμενοι από τους όπισθεν, έπεσαν στα 1-2 σκαλιά που βρίσκονται εσωτερικά της εισόδου, και εποδοπατούντο από τους επόμενους, οι οποίοι χάνοντας στη συνέχεια την ισορροπία τους εποδοπατούντο κι αυτοί.

Τρόμος, πόνος, πανικός θάνατος.

Ένας σωρός από πεσμένα κορμιά! Κι ο σωρός αυτός υψωνόταν συνεχώς, αφού οι όπισθεν συνέχιζαν να πιέζουν για να πετύχουν την είσοδό τους μη αντιλαμβανόμενοι την τραγωδία πού εκτυλισσόταν μπροστά τους.

Στην κορυφή του σωρού κι εγώ, αδύναμο παιδάκι 13 χρονών τότε, αλλά κι ο αδελφός μου πιο πέρα. Ίσως το κύμα της λαοθάλασσας να τον πέταξε εκτός σωρού.
Ακόμη δεν τον ρώτησα μέχρι σήμερα. Εγώ όμως είχα εγκλωβιστεί. Τα ποδαράκια μου βούλιαζαν ανάμεσα στα αναποδογυρισμένα κορμιά, και σωτηρία δεν έβρισκα, ούτε ήλπιζα από πουθενά…

Το επόμενο κύμα ίσως ήταν το μοιραίο για μένα. Κανείς δεν μπορούσε, να κάνει το αδύνατο!!! Κι όμως βρέθηκε ένας. Ο Σωτήρας μου. Ο Μανώλης Ροδινός, κινηματογραφιστής από το Ατσιπόπουλο.

Πρώτον με υπεράνθρωπες προσπάθειες ξέφυγε από την μάζα, αλλά ΔΕΝ ΕΦΥΓΕ… ΓΑΝΤΖΩΘΗΚΕ ΣΑΝ ΑΙΛΟΥΡΟΣ ΨΗΛΑ ΣΤΟ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΣΤΑ ΚΑΓΚΕΛΑ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ. ΚΑΙ ΟΥΡΛΙΑΖΟΝΤΑΣ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΥΜΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΝΑ ΩΘΕΙ… ΈΤΣΙ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΣΩΡΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ. ΑΔΥΝΑΤΟΝ ΟΜΩΣ ΝΑ ΞΕΚΟΛΛΗΣΩ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ. ΜΕ ΤΟ ΕΝΑ ΧΕΡΙ ΓΑΝΤΖΩΜΕΝΟΣ Ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΡΟΔΙΝΟΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΚΑΓΚΕΛΑ ΕΣΩΣΕ ΠΟΛΥ ΚΟΣΜΟ ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΧΕΡΙ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΕ ΠΟΛΛΟΥΣ. Η ΕΛΠΙΔΑ ΕΙΧΕ ΓΕΝΝΗΘΕΙ. ΚΙ ΗΡΘΕ ΚΑΙ Η ΣΕΙΡΑ ΜΟΥ. ΣΕ ΛΙΓΟ ΤΟ ΑΔΥΝΑΜΟ ΧΕΡΑΚΙ ΜΟΥ ΤΟ ΠΙΑΣΕ Ο ΘΕΟΣ!! ΜΕ ΤΡΑΒΗΞΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΩΡΟ ΚΑΙ ΜΕ ΑΦΗΣΕ ΝΑ ΣΑΣ ΒΑΣΑΝΙΖΩ ΤΩΡΑ ΚΑΙ 49 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ. ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΜΟΥ. ΥΠΗΡΞΑΝ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ ΚΑΙ ΒΑΡΕΙΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΕΣ… ΤΟΝ ΜΑΝΩΛΗ ΤΟΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ. ΕΙΝΑΙ Ο ΗΡΩΑΣ ΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ Ο ΣΩΤΗΡΑΣ ΜΟΥ.
Αφήσαμε τα κεφάλαια στην εξομολόγηση του κ. Καλλέργη όπως εκείνος το ζήτησε. Κι όσο το σκεπτόμαστε έχει απόλυτο δίκιο. Γιατί τέτοιες στιγμές αναζητούν τα όρια της μεγαλοσύνης για να εκφραστούν απόλυτα.

Η λογοκρισία το πέρασε στα … «ψιλά»

Οι εφημερίδες όμως της εποχής περνούν στα «ψιλά» το γεγονός. Μια είδηση που σήμερα θα έκανε και το γύρο του διαδικτύου, παίζοντας πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων, εκείνη την εποχή, που οι συγκεντρώσεις απαγορεύονταν δια ροπάλου, συρρικνώθηκε ανάμεσα στα εκτενή άρθρα για την κάθε κίνηση των Απριλιανών και στα ΕΥ ΠΑΡΕΣΤΗΤΕ που γέμιζαν τις πρώτες σελίδες. Χούντα γαρ σε όλο της το μεγαλείο. Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι το βασιλικό τότε ζεύγος, που δοξαζόταν στο πρωτοσέλιδα, ένα μήνα μετά θα αναζητούσε δρόμο διαφυγής μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Κωνσταντίνου.

Το γεγονός στα «Ρ.Ν.»

Για το περιστατικό διαβάζουμε στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» της Πέμπτης 10 Νοεμβρίου 1967:

Ατυχή επεισόδια, έλαβαν χώραν εις την είσοδον του Εθνικού Γυμναστηρίου της πόλεώς μας που εκηλίδωσαν τον εφετεινόν λαμπρό εορτασμόν των Αρκαδίων εορτών. Τα ανωτέρω έλαβαν χώραν υπό τας ακολούθως συνθήκας: Εις την κεντρική είσοδον του Γυμναστηρίου και εις τον έξωθι χώρον της Πλατείας είχαν συγκεντρωθεί περί τους 1.500 πολίτας πολλοί εκ των οποίων ανέμεναν από την 1.30 μεσημβρινήν. Η κεντρική πύλη άνοιξε την 3η μ.μ. και άρχισε η είσοδος του κοινού υπό αφαντάστους συνθήκας συνωστισμού.

Ήτο τοσαύτη η πίεσις εκ των έξω ώστε οι πρώτοι που εισήλθον δεν πρόλαβαν να προχωρήσουν διότι εσκεπάζοντο από τους επόμενους Το σκαλοπάτι που βρίσκεται αμέσως μετά την είσοδον υπήρξε μοιραίον. Διότι όσοι δεν το πρόσεξαν ή ενδιαφέροντο δια την είσοδον των παιδιών ή γερόντων που συνόδευαν παραπάτησαν κι έτσι ευρέθησαν κάτω από τα πόδια του κοινού που συνέχιζε να εισέρχεται υπό αφαντάστους συνθήκας συνωστισμού.

Κάτω από τας συνθήκας αυτάς πραγματικής αλλοφροσύνης βρέθησαν επί του εδάφους τα ατυχή θύματα εκ των οποίων μια γυναίκα απέθανεν και δέκα έτεροι μετεφέρθησαν εις κλινικάς και νοσηλεύονται ενώ πολλοί άλλοι υπέστησαν εκδροράς και μικροκακώσεις.

Τα θύματα

Αργυρώ Θωμαδάκη ετών 32 άγαμος εκ Κυριάννας απέθανεν εξ εγκεφαλικής αιμορραγίας.
Άννα Μαθιουδάκη ετών 58 εκ χωρίου Μαλάκι θλάσις θώρακος.
Μαρία Παπαδομιχελάκη ετών 20 εκ Μελάμπων εκδοραί αιμάτωμα οφθαλμού.
Χρυσή Φραγκιαδάκη ετών 45 εγκεφαλική διάσεισις εκδοραί ημιθωρακίου.
Πόπη Φραγκιαδάκη ετών 15 αιμάτωμα οφθαλμού θλάσις ποδιού.
Μαρία Γαρτζολάκη ετών 52 εκ Δρυμίσκου ελαφρά εγκεφαλική διάσεισις.
Άννα Σαριδάκη ετών 17 εκ Πρασσιών θλάσις ποδιού.
Δημήτρης Κιμιωνής ετών 82 εκ Ρεθύμνης εγκεφαλική διάσεισις.
Χαρά Σηφακάκη ετών 40 εξ Αποστόλων θλάσις θώρακος.
Αικατερίνη Αποστολάκη ετών 9 εκ Ρεθύμνης ρωγμώδες κάταγμα κνήμης, τραύμα δεξιού μηρού.
Μαρία Σηφακάκη ετών 32 εξ Αποστόλων.
Οι ανωτέρω νοσηλεύονται εις το Γενικόν Νοσοκομείο και εις την κλινική Κοκονά.
Κι έπειτα, τις ακόλουθες μέρες, η ειδησεογραφία ακολουθεί τη νωθρή επικαιρότητα με το συγκρατημένο ύφος που επιβάλλει το καθεστώς.

Μια αναμνηστική πλάκα

«Συγκινούμαι που μας το θυμίζετε μας λέει ο κ. Μανόλης Ροδινός. Κρίμα μόνο που δεν υπάρχει κάποια αναμνηστική πλάκα κάπου στην είσοδο του γηπέδου. Το γεγονός δεν ήταν ασήμαντο. Χάθηκε μια ζωή. Τραυματίστηκαν και ταλαιπωρήθηκαν συμπολίτες. Να μη θυμόμαστε αυτό το παράδειγμα προς αποφυγή; Συνωστισμός είναι πάντα ένας μεγάλος κίνδυνος σε μεγάλες διοργανώσεις. Η υπενθύμιση τιμά τα θύματα και καλεί σε επαγρύπνηση για την αποφυγή προβλημάτων. Δεν νομίζετε;

Μάλλον έχει δίκιο ο άγνωστος ήρωας στον οποίο οφείλει τη ζωή του ένας από τους σημαντικότερους συμπολίτες μας. Ο τόσο καταξιωμένος ποιητής της καρδιάς μας Κωστής Καλλέργης.

Πηγή: «Ρεθεμνιώτικα Νέα» Νοέμβριος 1967
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΘΥΜΝΟ