Ρέθυμνο: Η ενδυμασία και τα χαρακτηριστικά στις παραδοσιακές φορεσιές της Κρήτης | ΦΩΤΟ & ΒΙΝΤΕΟ

Μια ενδυμασία είναι το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυμάτων, ενώ ένδυμα είναι καθετί με το οποίο σκεπάζουμε το σώμα. Την ενδυμασία καθορίζουν κοινωνικοί, ιστορικοί και ψυχολογικοί παράγοντες.

Οι παλαιότερες πληροφορίες που έχουμε για την κρητική παράδοση ανάγονται στη Μινωική ακόμη εποχή, ενώ τα σύγχρονα χρόνια γνωρίζουμε πως οι Κρήτες ενδύθηκαν βυζαντινά ενδύματα προς τιμή των Βυζαντινών που απελευθέρωσαν το νησί από τους Σαρακηνούς το 961 μΧ.

Όσον αφορά στους άντρες, η βράκα είναι το βασικό τμήμα της φορεσιάς, ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα, και το χρώμα είναι μαύρο ή σκούρο μπλε. Το πάνω μέρος του κορμιού καλύπτεται από πουκάμισο, που έχει συνήθως χρώμα άσπρο και ενίοτε ριγέ. Το μαύρο πουκάμισο είναι συνήθεια των τελευταίων δεκαετιών και κυρίως στις δυτικές επαρχίες. Πάνω από το πουκάμισο φοριέται το γελέκι. Η ζώνη, ακόμη, είναι απαραίτητο εξάρτημα της φορεσιάς. Μάλιστα, έχει μήκος 6-8 μέτρα ενώ στη ζώνη μπήγεται και το μαχαίρι ή μπασαλής, με τη χαρακτηριστική λαβή σε σχήμα V. Η φορεσιά συνήθως συμπληρώνεται το χειμώνα με το καπότο, από μπλε κυρίως τσόχα που φοριέται ριχτό στην πλάτη.Στα πόδια ο Κρητικός φοράει τα στιβάνια. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κρητικοί φόρεσαν μεικτή φορεσιά και αντί για βράκα γκιλότα.

Όσον αφορά στις γυναίκες, από τον 17ο αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ού φορέθηκε το σακοφούστανο, το χρυσόμπλεκτο Χανίων, η σάρτζα και η κούδα. Το χρυσόμπλεκτο Χανίων (ή σφακιανή) είναι επίσημη ενδυμασία που φοριέται στο γάμο και τις επίσημες εκδηλώσεις από παντρεμένες. Η σάρτζα (ή ανωγειανή φορεσιά) έχει λευκή βαμβακερή βράκα και λευκό βαμβακερό μακρύ πουκάμισο που πάνω του δένεται η σάρτζα, κόκκινη πτυχωτή μισή φούστα που δένει στη μέση και καλύπτει το αριστερό πόδι, από την οποία παίρνει την ονομασία της όλη η φορεσιά.

Η κούδα της Κριτσάς είναι ξεχωριστή εξαιτίας του τρόπου που φοριέται η φούστα, καθώς δένεται με έναν περίτεχνο τρόπο ώστε στο πίσω μέρος να σχηματίζει ένα ωραίο σχέδιο σαν τριαντάφυλλο. Λέγεται ότι ονομάστηκε έτσι από την ιταλική λέξη coda, που σημαίνει ουρά. Το σακοφούστανο είναι η νεότερη φορεσιά, η οποία φορέθηκε σε όλο το Λασίθι, με μικρές παραλλαγές από τόπο σε τόπο. Αποτελείται από μακριά, φαρδιά φούστα, με πλούσιες σούρες πίσω και λιγότερες μπροστά, ενώ στο τελείωμα έχει ένα μεγάλο φραμπαλά ή δύο μικρότερους που δίνουν ιδιαίτερη χάρη στη φούστα.

*Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο της Παρούσας Κουτσάκη, «Ελλήνων Φορεσιές», 2010.