Το Ρέθυμνο γιορτάζει την πολιούχο του Αγία Βαρβάρα

Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας είναι από τους παλαιότερους ναούς της πόλης. Βρίσκεται κοντά στον μητροπολιτικό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, πάνω στην ομώνυμη οδό.
Η Αγία Βαρβάρα είναι η προστάτιδα του Ρεθύμνου και από το 2003, μετά από απόφαση του Νομάρχη Ρεθύμνου, η 4η Δεκεμβρίου, ημέρα της γιορτής της αποτελεί επίσημη αργία για την πόλη του Ρεθύμνου.

Ιστορία του ναού

Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας εμφανίζεται στους ενετικούς χάρτες από το 1613, στον ίδιο χώρο που βρίσκεται και ο σημερινός, μεταγενέστερος ναός. Η εκκλησία που βρίσκεται σήμερα στην οδό Αγίας Βαρβάρας, χτίστηκε το 1885, μετά από περιπετειώδη τρόπο.
Από το 1883, το χώρο που βρισκόταν η κατεστραμμένη, πλέον, χριστιανική εκκλησία είχε αγοράσει από το Τούρκικο Εφκαφίο της πόλης και παρά τις έντονες αντιδράσεις της χριστιανικής κοινότητας του Ρεθύμνου, ο Τουρκορεθυμνιώτης Αλή Εφέντης Τσιτσεκάκις, ο οποίος, σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής, είχε μετατρέψει το κτήριο του ναού σε χαμάμ (λουτρό). Το Φεβρουάριο του 1885, ο Αλή Τσιτσεκάκις αποφάσισε να γκρεμίσει το εναπομείναν κτίριο και στη θέση του να χτίσει οικία.
Μόλις οι χριστιανοί της πόλης έμαθαν τις προθέσεις του, έσπευσαν και τον εμπόδισαν να προβεί στην κατεδάφιση. Παράλληλα ξεκίνησε ένας μαραθώνιος διαπραγματεύσεων και πιέσεων προς τον Τουρκορεθυμνιώτη. Μετά από πολλές αθετήσεις υποσχέσεων από πλευράς του Τσιτσεκάκι, το 1885 τελικά, ο ναός, με τα γύρω από αυτόν κτίσματα, περιήλθε στα χέρια των χριστιανών της πόλης του Ρεθύμνου, αφού πρώτα αποζημίωσαν τον Τσιτσεκάκι με 500 εικοσόφραγκα, ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή.

Το θαύμα με την απαλλαγή της πόλης από την ευλογιά
Στο να καμφθεί η επιμονή του Τσιτσεκάκι, βοήθησε και το εξής θαύμα το οποίο διασώζει η λαϊκή παράδοση: Μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλήνων και Μουσουλμάνων για την αγορά του ναού, έπεσε στην πόλη επιδημία ευλογιάς. Η τρομερή αρρώστια χτύπησε κατά περίεργο τρόπο μόνο τα σπίτια των Οθωμανών, οι οποίοι πέθαιναν κατά δεκάδες. Οι χριστιανοί, μόλις εκδηλώθηκε η νόσος, έσπευσαν και έκαναν λιτανεία, περιφέροντας στους ώμους τους την εικόνα της Αγίας Βαρβάρας.
Οι Τούρκοι, πανικοβλημένοι, βλέποντας το φανερό θαύμα, έτρεχαν να προσφέρουν στην Αγία χρήματα, πολύτιμα αντικείμενα και πολλά ασκιά με λάδι για να σωθούν από την τρομερή αρρώστια. Πράγματι, από την επόμενη κιόλας μέρα, η αρρώστια έφυγε και κανένα άλλο κρούσμα δεν παρουσιάστηκε στους Τούρκους. Αυτοί, βλέποντας τη δύναμη της Αγίας, πίεσαν τον Τσιτσεκάκι να αποδώσει το κτήριο στους χριστιανούς.
Τα χρήματα όμως που είχε μαζέψει η χριστιανική κοινότητα είχαν εξαντληθεί και δεν επαρκούσαν για την ανέγερση καινούργιου ναού. Δόθηκε όμως μια θεατρική παράσταση, τα έσοδα της οποίας, μαζί με τα έσοδα από την κλήρωση ενός ζωγραφικού πίνακα, έγιναν η «μαγιά» για την ανέγερση του ναού.
Το έργο της ανοικοδόμησης ανέλαβε ο πρωτομάστορας Αντώνιος Γυπαράκης από τα Σελλιά Αγ. Βασιλείου. Ο Γυπαράκης, μάλιστα, βλέποντας τα πενιχρά οικονομικά των Ρεθυμνιωτών αφ’ ενός και την αγωνία τους να τελειώσει το συντομότερο ο ναός αφ’ ετέρου, διέθεσε υπέρ του ναού 7.000 γρόσια από τα 17.500 που ήταν η αμοιβή του.
Στις 4 Δεκεμβρίου 1885, ανήμερα της γιορτής της Αγίας Βαρβάρας, τελέστηκε μεγάλη αρχιερατική λειτουργία, παρόλο που οι εργασίες κατασκευής δεν είχαν ακόμη ολοκληρωθεί. Στην πρώτη αυτή θεία λειτουργία χοροστάτησε ο τότε επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ιερόθεος Μπραουδάκης. Το έργα αποπεράτωσης του ναού ολοκληρώθηκαν το 1886, οπότε έγιναν και τα εγκαίνιά του, στις 25 Μαΐου του ίδιου χρόνου.

Από το 1898 έως το 1907, περίοδο της ρωσικής κατοχής για το Ρέθυμνο, ο ναός παραχωρήθηκε απ΄ τον Επίσκοπο Διονύσιο Καστρινογιαννάκη στους ομόθρησκους Ρώσους στρατιώτες για να εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Αυτοί, μάλιστα, αφιέρωσαν στο ναό το μεσαίο πολυέλαιο, ο οποίος είναι ρώσικης κατασκευής, σαν ελάχιστο ενθύμιο αιώνιας φιλίας ανάμεσα στους δύο ομόδοξους λαούς.

Την περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, ο ναός, ως εκ θαύματος σώθηκε από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς, με μικρές μόνο ζημιές, παρόλο που τα γειτονικά κτίσματα ισοπεδώθηκαν ή έπαθαν τεράστιες καταστροφές.

Εξωτερική και εσωτερική μορφή του ναού
Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας είναι ρυθμού σταυροειδούς μετά υψηλόκορμου τρούλου και στην κάτοψή του έχει σχήμα «Τ». Διαθέτει δε έντονα γοτθικά στοιχεία.
Εσωτερικά, το βλέμμα μαγνητίζει ο Παντοκράτορας που βρίσκεται στον τρούλο, έργο του Επισκόπου Ιερόθεου Μπραουδάκη. Ο Παντελής Πρεβελάκης, μάλιστα, αναφέρει χαρακτηριστικά στο Χρονικό μιας πολιτείας: «Ο δεσπότης ο Ιερόθεος, ο μέγας ιεράρχης, πρι να πιάσει να ζωγραφίζει τον Παντοκράτορα στο θόλο της Αγια Βαρβάρας, νήστεψε δυο βδομάδες και προετοιμάστηκε σα νάχε να μεταλάβει.
Στην Τρίτη βδομάδα, ανέβηκε πάνω στη σκαλωσιά, με τις μπογιές και τα κοντύλια του κι έβαλε αρχή. Να στοχαστείς ένα θεόρατο καυκί, μ άνοιγμα φαρδύτερο από δυο οργιές κ’ εκεί από κάτω τον εξηντάρη δεσπότη κι αγιογράφο ξαπλωμένο ανάσκελα τη σκαλωσιά, δώδεκα μπόγια πάνω από τη γης, να στορίζει τη φοβερή μορφή του Παντοκράτορα». Στον ίδιο αγιογράφο ανήκουν και οι περισσότερες τοιχογραφίες του ναού.
Η εικόνα της Αγίας Βαρβάρας, η οποία βρίσκεται στο πρώτο δεξιά προσκυνητάρι του ναού, είναι έργο του μεγάλου αγιογράφου Αντωνίου Βεβελάκη, του ίδιου που αγιογράφησε και το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Στον αύλειο χώρο του ναού στεγάζονται η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου και η Ενοριακή Εστία.
Πριν από μερικά χρόνια και επειδή η φθορά του χρόνου είχε αρχίσει να αφήνει τα σημάδια της στο ναό, συνεργεία της αρχαιολογικής υπηρεσίας «φρέσκαραν» το ναό. Επέμβαση έγινε και στον Παντοκράτορα , που εξαιτίας της υγρασίας και της κάπνας των κεριών είχε αρχίσει να φθείρεται.
ΠΗΓΕΣ
• Καμηλάκης Χαράλαμπος (1999). Ο μητροπολιτικός ιερός ναός τα Εισόδια της Θεοτόκου Ρεθύμνου και τα περί αυτόν κτίσματα και παρεκκλήσια. Ρέθυμνο.
• Μακρυγιαννάκις Χρυσόστομος (1970). Ο καθεδρικός ναός Ρεθύμνης Εισόδια της Θεοτόκου και τα παρεκκλήσια αυτού. Αθήνα.
• Παπαδάκης Χαρίδημος (2004). Ο Νταραμανελίτης. Ρέθυμνο.
• Πρεβελάκης Παντελής (1993) Το χρονικό μια Πολιτείας. Αθήνα.
• Τρούλης Μιχάλης (2000). Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Ιστορία-Μνημεία-Θησαυροί. Ρέθυμνο.
• Τρούλης Μιχάλης (2003) η Αγία Βαρβάρα η Ρεθυμνιώτισσα στην εφ. Κρητική Επιθεώρηση, 4/12/2003.
• Χατζηγάκης Αλέξανδρος (1954). Εκκλησίες Κρήτης-παραδόσεις. Ρέθυμνο.
Πηγή: Νίκος Δερεδάκης
Φωτογραφία αρχείου