Τι είναι το Κρητικό «έθιμο της καμήλας» που αναβιώνει την Καθαρά Δευτέρα

Κάθε Καθαρά Δευτέρα, σε ορισμένα χωριά της Κρήτης αναβιώνει ένα πολύ ιδιαίτερο έθιμο. Το «έθιμο της καμήλας» όπως έχει μείνει στην λαϊκή παράδοση του τόπου το οποίο συμβολίζει τον «αέναο» κύκλο της σποράς, της βλάστησης και της δημιουργίας ίδιας της ζωής.

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης  για το Daynight.gr

Μπορεί στην πρόσφατη ιστορία να έχει αλλάξει σε ορισμένο βαθμό η σημασία του και πλέον να δηλώνει απλά τη λήξη των καρναβαλικών εκδηλώσεων και την αρχή της περιόδου της νηστείας, αλλά αυτή η εξέλιξη σε καμία περίπτωση δεν του στερεί το ενδιαφέρον και την απήχηση σε μικρούς και μεγάλους.

 

Η ιστορία του ιδιαίτερου εθίμου

Οι ρίζες του εθίμου της καμήλας είναι πολύ βαθιές στον χρόνο και η προέλευση του δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη από ιστορικούς και λαογράφους. Την πρώτη περίοδο ύπαρξης του σε περιοχές της Νοτιοανατολική Ευρώπης, είχε ελάχιστη σχέση με την καμήλα η οποία είχε σε όλο το «δρώμενο»  μικρή σημασία μέχρι που κατέληξε να είναι το κυρίαρχο στοιχείο του όπως στις μέρες μας.

Ξεκίνησε ως ένα έθιμο της περιόδου των Χριστουγέννων και γινόταν κάθε παραμονή πρωτοχρονιάς. Κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων, οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι σε καμήλες τριγυρνούσαν στους δρόμους των χωριών φωνάζοντας έντονα με σκοπό να «παραπλανήσουν» του στρατιώτες του Ηρώδη που αναζητούσαν το νεογέννητο Χριστό.

Το «έθιμο της καμήλας» εμφανίζεται στο νησί της Κρήτης πριν από περίπου δύο αιώνες. Πρώτος τόπος για τον οποίο υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για το έθιμο είναι η περιοχή της Κάινας του Αποκόρωνα στις αρχές του 19ου αιώνα. Σήμερα, αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα στο χωριό Κάϊνα του δήμου Αποκορώνου, στις περιοχές Στέρνες Ακρωτηρίου του δήμου Χανίων όπως και στον Μέρωνα Αμαρίου.

Οι προετοιμασίες από τους κατοίκους

Στις προετοιμασίες για την αναβίωση του εθίμου συμμετέχουν αρκετοί κάτοικοι του χωριού οι οποίοι αρχίζουν από την προηγούμενη ημέρα ή από νωρίς το πρωί της Καθαράς Δευτέρας τις ετοιμασίες για την κατασκευή της καμήλας, αλλά και του «μουτζουρώματος». Όσο οι μεγαλύτεροι αχολούνται με την ετοιμασία της «καμήλας», τα  νεαρά παιδιά μαζεύονται στα σπίτια και βοηθούν το ένα το άλλο για να φτιάξουν πρωτότυπες στολές που θα φορέσουν λίγο αργότερα.

Οι ενήλικοι κάτοικοι που συμμετέχουν στην κατασκευή της καμήλας, έχοντας μαζέψει τα απαραίτητα υλικά, γύρω στις 10 το πρωί συγκεντρώνονται σ’ ένα ανοιχτό χώρο για να την κατασκευάσουν όλοι μαζί. Η «καμήλα» κατασκευάζεται από μία ξύλινη σκάλα, δύο κοφίνια που αποτελούν τις δύο καμπούρες της καμήλας, μία παλέτσα (είδος νάιλον πανιού που χρησιμοποιούν οι χωρικοί για τη συλλογή των ελιών) και συνήθως το σκελετό του κεφαλιού ενός γαϊδάρου.

Στον ουρανίσκο του κεφαλιού τοποθετείται ένα καρούλι με τέτοιο τρόπο ώστε να ανοιγοκλείνει το στόμα του ζώου με το απλό τράβηγμα ενός σχοινιού. Στην θέση των ματιών τοποθετούνται δύο μανταρίνια ζωγραφισμένα και το υπόλοιπο «σώμα» ντύνεται με προβιές κουνελιών. Στην καμήλα «μπαίνουν» τις περισσότερες φορές δύο ή και τρεις άνθρωποι. Ο ένας από αυτούς κρατάει το κεφάλι στερεωμένο σε ένα ξύλο και οι άλλοι δύο με τη βοήθεια των κοφινιών σχηματίζουν τις καμπούρες της.

Όταν είναι όλα πια έτοιμα, η καμήλα ξεκινάει τη βόλτα της τριγύρω στο χωριό για να καταλήξει στην κεντρική πλατεία. Σε όλη την πορεία της, πολλοί είναι οι κατοικοι που ντύνονται με πρωτότυπες αυτοσχέδιες στολές και την ακολουθάνε. Οι μεταμφιεσμένοι έχουν κρεμασμένα επάνω τους κουδούνια προβάτων και προβιές ζώων. Το γλέντι όπως είναι αναμενόμενο συνεχίζεται μέχρι το βράδυ, με τη συνοδεία παραδοσιακών μουσικών κρητικών οργάνων και άφθονου κεφιού από μικρούς και μεγάλους που με μεράκι και αγάπη για την παράδοση κρατάνε το έθιμο ζωντανό.

Όσοι δεν γνωρίζουν καθόλου το «έθιμο της καμήλας», μπορούν να πάρουν μια γεύση από το όμορφο βίντεο του mycrete.gr: