ΒΟΑΚ: Τι κρύβεται πίσω από τη «μάχη της Κρήτης» των μεγαλοεργολάβων

Σε «ανεξάρτητο εργολαβικό κράτος» μετατρέπεται η Κρήτη για την ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ μετά το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών για την κατασκευή του μεγαλύτερου τμήματος του Βόρειου Οδικού Άξονα του νησιού (ΒΟΑΚ).

Οι προσφορές άνοιξαν μετά από επώδυνη κυοφορία έξι μηνών και η προπορεία που εξασφαλίζει ο πανίσχυρος εργολαβικός όμιλος αναμένεται να πυροδοτήσει νέο κύκλο σύγκρουσης με τον Όμιλο Μυτιληναίου που επίσης διεκδικούσε το έργο. Η σύγκρουση μαίνεται εδώ και μήνες μετά την κατάθεση προσφυγής που μπλοκάρει την παραχώρηση της Αττικής Οδού στην ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ.

Το παράδοξο είναι, όμως, ότι μέσα σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση φιλοδοξεί να επιβάλει μια νέα «εργολαβική Γιάλτα» πείθοντας τους μεγάλους κατασκευαστές ότι δεν πρέπει να συγκρούονται αλλά να συναινέσουν σε μια μοιρασιά που θα ενισχύσει περαιτέρω εκείνους αλλά θα στηρίξει και τους γαλάζιους σχεδιασμούς για μακροημέρευση με περισσότερα έργα και απορροφήσεις πόρων.

Η καθυστέρηση στο άνοιγμα των οικονομικών προσφορών που είχαν κατατεθεί από το περασμένο καλοκαίρι, είχε πυροδοτήσει πλήθος σεναρίων. Πρόκειται για το μεγαλύτερο τμήμα του ΒΟΑΚ, ανάμεσα στο Ηράκλειο και τα Χανιά, με συνολικό μήκος 157,5 χιλιόμετρα, όπου θα λειτουργήσουν και διόδια τα οποία θα επιδοτεί το Δημόσιο.

Με άλλα λόγια, εξασφαλίζει σίγουρα έσοδα για τα 35 χρόνια της παραχώρησης εκ των οποίων τα 5 χρόνια θα αφορούν στην κατασκευή του έργου. Είναι η τελευταία μεγάλη σύμβαση παραχώρησης οδικού άξονα και μια από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Όμως για τον Όμιλο Περιστέρη η σπουδαιότητα είναι σαφώς μεγαλύτερη.

Η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ έχει ήδη δημιουργήσει μια ισχυρή βάση στην Κρήτη, έχοντας αναλάβει την κατασκευή του νέου μεγάλου αεροδρομίου στο Καστέλλι – πιθανότατα δε και την αξιοποίηση του φιλέτου που θα δημιουργηθεί δίπλα στην πόλη του Ηρακλείου από την κατάργηση του παλαιού αεροδρομίου. Επίσης συμμετέχει και στην κατασκευή άλλων τμημάτων του ΒΟΑΚ που έχουν ήδη ανατεθεί χωρίς τα έργα να εμφανίζουν σημαντική πρόοδο.

Έχοντας ήδη εγκατεστημένα εργοτάξια στο νησί, η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ θα μπορέσει να εξασφαλίσει σημαντικές οικονομίες κλίμακος. Ταυτόχρονα, όμως, θα ενισχύσει την παρουσία της για να την αξιοποιήσει σε άλλους τομείς που τώρα αναπτύσσονται στην Κρήτη.

Ένας από αυτούς αφορά τα ενεργειακά έργα με ανάπτυξη φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων που ενδιαφέρουν καίρια τον Ομιλο Περιστέρη ενόψει της διασύνδεσης της Κρήτης μέσω υποβρυχίου καλωδίου με την ηπειρωτική Ελλάδα.

Εννοείται ότι ένας ακόμη τομέας ενδιαφέροντος είναι τα έργα που σχετίζονται με τον τουρισμό αλλά κυρίως όσα αφορούν το διαμετακομιστικό εμπόριο με την ανάπτυξη των λιμανιών και την δημιουργία hub στο κέντρο της Μεσογείου.

Το ενδιαφέρον λοιπόν, της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ να εδραιώσει την θέση της στην Κρήτη εκτείνεται πολύ μακρύτερα από εκείνο ενός σημαντικού οδικού έργου με σύμβαση παραχώρησης αλλά και εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Δημιουργεί, όμως, ταυτόχρονα το έδαφος για περαιτέρω ένταση στην «Μάχη της Κρήτης» καθώς και ο Ομιλος Μυτιληναίου ενδιαφέρεται επίσης τόσο για την ενέργεια όσο και για την σημαντική θέση που εξασφαλίζει ο έλεγχος κάθε σημαντικής δραστηριότητας επί τόπου.

Γιατί, λοιπόν, έμειναν σφραγισμένες οι οικονομικές προσφορές από το περασμένο καλοκαίρι; Η καθυστέρηση ήταν τόσο μεγάλη που ανάγκασε το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών να αποφασίσει παράταση ισχύος για τις εγγυητικές επιστολές που είχαν κατατεθεί.

Τα σενάρια για μυστικές διαβουλεύσεις φούντωσαν ενώ διέρρευσαν και πληροφορίες για συναντήσεις των επικεφαλής των δύο ομίλων στο Μέγαρο Μαξίμου με τον πρωθυπουργό.

Κατά τις ίδιες πληροφορίες, ασκήθηκαν πιέσεις στον Ευάγγελο Μυτιληναίο να αποσύρει την προσφυγή που έχει καταθέσει στο ΣτΕ κατά της παραχώρησης της Αττικής Οδού στην ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ. Η παραχώρηση αυτή έχει ανακοινωθεί από τον περασμένο Σεπτέμβριο και μάλιστα με τίμημα μαμούθ 3,27 δισεκατομμυρίων ευρώ αλλά έχει «παγώσει» μετά την κατάθεση της προσφυγής που απειλεί τον Όμιλο Περιστέρη με στέρηση σημαντικών εσόδων.

Η εκδίκαση μιας τέτοιας υπόθεσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας είναι υπόθεση που θα απαιτήσει σημαντικό χρονικό διάστημα και αυτό δημιουργεί θέμα στα δημόσια έσοδα, σε μία φάση που η κυβέρνηση αρχίζει να στέλνει μηνύματα ότι «δεν υπάρχουν χρήματα για όλα τα έργα που είχαν ανακοινωθεί παλαιότερα» και θα χρειαστεί «προτεραιοποίηση».

Ενδεικτικά είναι όσα ακούστηκαν σε πρόσφατη ενημέρωση (18/1/24) στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών από τον υπουργό Χρήστο Σταϊκούρα και τον υφυπουργό Νίκο Ταχιάο. Προφανώς, οι δύο αξιωματούχοι δεν επικαλέστηκαν την στέρηση εσόδων που προκαλούν οι διαμάχες μεταξύ των μεγάλων κατασκευαστών και η αδυναμία της κυβέρνησης να επιτύχει μια συμφέρουσα μοιρασιά με συναίνεση. Αναφέρθηκαν κυρίως στην αναθεώρηση που επέβαλαν οι πρόσφατες καταστροφές από την κακοκαιρία Ντάνιελ καθώς για την αποκατάσταση των οδικών προσβάσεων απαιτούνται 900 εκατομμύρια και για τον σιδηρόδρομο πάνω από 200 εκατ. ευρώ. Πρόσθεσαν, βεβαίως, το θέμα της κλιματικής αλλαγής που επιβάλλει επίσης ανασχεδιασμούς.

Η ηγεσία του υπουργείου έφθασε ακόμη και στο σημείο να θίξει τα «ιερά και τα όσια» των μεγαλοκατασκευαστών λέγοντας ότι τα ΣΔΙΤ δεν είναι πάντοτε η καλύτερη λύση καθώς μεταθέτει τις υποχρεώσεις του Δημοσίου σε βάθος χρόνου και όσα είχαν ανακοινωθεί επί υπουργείας Κώστα Καραμανλή τελούν υπό επανεξέταση. Ποιος είναι εκείνος, άραγε, που θα επιβάλλει μια «συμφωνία της Γιάλτας» στους μεγάλους εργολάβους την ώρα που οι μάχες μεταξύ τους μαίνονται και δεν έχει ηττηθεί κάποιος κοινός εχθρός;

Το σταυρόλεξο είναι ιδιαιτέρα περίπλοκο και οι κυβερνητικές προθέσεις είναι πιθανό να φανούν στο επόμενο διάστημα, μέχρι να ανακηρυχθεί επίσημα ο προσωρινός ανάδοχος για τον ΒΟΑΚ. Ανεπίσημη ενημέρωση υπήρξε χθες μόνον από την ίδια την ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ που έδωσε κάποια πρώτα στοιχεία λέγοντας ότι υπέβαλε την καλύτερη οικονομική προσφορά για το έργο «Μελέτη-Κατασκευή-Χρηματοδότηση-Λειτουργία-Συντήρηση και Εκμετάλλευση στο τμήμα Χανιά-Ηράκλειο».

Τα επόμενα βήματα της διαδικασίας είναι καταρχάς η ανάδειξη προσωρινού αναδόχου, μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου των φακέλων οικονομικών προσφορών, την έκδοση του σχετικού πρακτικού της Επιτροπής Διενέργειας Διαγωνισμού και την απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής επί του πρακτικού. Από το σημείο αυτό ανοίγει ο δρόμος για την κατάθεση προσφυγής στο ΣτΕ.

Στα επόμενα στάδια περιλαμβάνονται η διαδικασία οριστικοποίησης των συμβατικών εγγράφων, η ανάδειξη οριστικού αναδόχου, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας και η έγκριση της σύμβασης παραχώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο και κατόπιν (μεταξύ άλλων) η υπογραφή της σύμβασης και η κύρωσή της από τη Βουλή. Στη συνέχεια, με την έναρξη της παραχώρησης, θα ξεκινήσει η περίοδος της μελέτης του έργου κι ακολούθως, όταν οριστικοποιηθούν οι μελέτες και αφού έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις ώστε να καταστεί διαθέσιμος ο χώρος εκτέλεσης του έργου, θα ξεκινήσουν οι εργασίες κατασκευής.

Η περίοδος της παραχώρησης είναι 35 έτη, εκ των οποίων έως 5 έτη είναι η περίοδος μελετών – κατασκευών. Tο κατασκευαστικό κόστος του έργου υπολογίζεται σε περίπου 1,8 δισ. ευρώ. Στην οικονομική προσφορά της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η αιτούμενη κατά την περίοδο μελετών – κατασκευών χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου ανέρχεται στα 693 εκατ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές), ενώ η επιδότηση κατά την περίοδο λειτουργίας (δικαίωμα απόληψης σκιώδους διοδίου) αντιστοιχεί σε ποσοστό 64,62% επί των επιβαλλόμενων στους χρήστες διοδίων τελών. Δηλαδή για να εισπράξει 100 ευρώ διοδίων, ο παραχωρησιούχος, οι χρήστες θα πληρώνουν 35,38 και τα υπόλοιπα θα προστίθενται από το Δημόσιο. Το έργο περιλαμβάνει 26 σήραγγες μονού κλάδου συνολικού μήκους σχεδόν 35 χιλιομέτρων και 11 χιλιόμετρα γεφυρών ενώ εναντίον του έχουν κατατεθεί προσφυγές από τους Δήμους Ηρακλείου και Μαλεβιζίου αναφορικά με τα έργα παράκαμψης του αστικού ιστού. Εφόσον η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ εξασφαλίσει και αυτό το μεγάλο έργο το ανεκτέλεστο των συμβάσεων της θα ξεπεράσει τα 7 δισεκατομμύρια ευρώ.

Εκτός της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ και του Ομίλου Μυτιληναίου που κατέβηκε σε κοινοπραξία με την ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, προσφορά για τον ΒΟΑΚ είχε καταθέσει και η Ένωση Ιδομενέας στην οποία συμμετέχουν ΑΒΑΞ-EGIS-Meridiam. Τα περιθώρια για περαιτέρω καθυστερήσεις είναι ασφυκτικά καθώς η κυβέρνηση έχει εντάξει μέρος του κόστους στο Ταμείο Ανάκαμψης για να λάβει 200 εκατομμύρια ευρώ.

Για να συμβεί, όμως αυτό, θα πρέπει μέχρι το καλοκαίρι του 2026 να έχει κατασκευαστεί το 15% του έργου και ουδείς γνωρίζει πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο καθώς οι μπουλντόζες δεν αναμένεται να εμφανιστούν πριν το 2025. Κάτι τέτοιο ευνοεί σαφώς τις χρηματιστηριακές προσδοκίες αλλά γεννά και άλλα θέματα καθώς όπως ανέφεραν και σε προηγούμενο δημοσίευμα οι Data Journalists, διαθέτει «στο ταμείο» 1,44 δισ. αλλά και δανειακές υποχρεώσεις που ξεπερνούν τα 3 δισ. ευρώ.

Πηγή: datajournalist