Ο Χοίρος των Χριστουγέννων: Ένα Κρητικό έθιμο που «ξεθώριασε» στον χρόνο

Κάθε οικογένεια στα χωριά της Κρήτης μεγάλωνε ένα γουρούνι, το χοίρο, με σκοπό να τον σφάξει την παραμονή των Χριστουγέννων.

Μεγάλο και δυνατό ζώο, απαιτούσε τη συνδρομή δυνατών ανδρών να σφαγεί. Κάποιος έμπειρος λοιπόν, κάρφωνε το μαχαίρι στο λαιμό του χοίρου να πεθάνει ακαριαία, αφού πρώτα έκανε το σχήμα του σταυρού και έλεγε το «Πάτερ ημών»

Υπάρχει η δοξασία ότι το χοίρο των Χριστουγέννων δεν «κάνει» να τον σφάξει μοναχός ο ιδιοκτήτης ή «απαγορεύεται» να πιάσε μαχαίρι ο ιδιοκτήτης. (αυτός δηλαδή που τον ανέθρεψε).

Την παραμονή των Χριστουγέννων τα χωριά ζούσαν το πανηγύρι του χοίρου. Πρωταγωνιστές και τα μικρά παιδιά που περίμεναν τη φούσκα (ουροδόχο κύστη) να την κάνουν μπάλα, και την οποία έσπαζαν μέχρι την πρωτοχρονιά.

Ο ιδιοκτήτης πρώτα απ΄ όλα ξεχώριζε το κρέας που είχε δανειστεί και το επέστρεφε. Το ίδιο βράδυ τηγάνιζαν το συκώτι ενώ τη μέρα των Χριστουγέννων μαγείρευαν κυρίως χοιρινό με χόντρο ή χοιρινό με μάραθα.

Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων έκοβαν το κρέας. Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν βασική πηγή κρέατος για αρκετό καιρό. Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο και για κάθε κομμάτι του χοίρου υπήρχε μια χρήση.

Για τη συντήρησή του κρέατος χρησιμοποιούσαν διάφορες μεθόδους, υλικά και σκεύη. Βάζανε το σοφρά στη μέση του σπιτιού ,έκοβαν το κρέας και έφτιαχναν:

– Λουκάνικα και απάκι που τα κάπνιζαν στο τζάκι: έκαιγαν συνήθως φασκομηλιά, θυμάρι, κυπαρίσσι

– Πηχτή (τσιλαδιά): Αφαιρούν κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι και το κάτω μέρος των ποδιών και τα βράζουν. Ο ζωμός μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ και εκεί βάζουν σε μικρά κομμάτια το κρέας.

– Σύγλινα: Κρέας ψημένο που το τοποθετούσαν σε πήλινα δοχεία και το κάλυπταν με ζεστό λίπος . Όταν αυτό κρύωνε έπηζε και λειτουργούσε σαν αεροστεγές σκέπασμα που διατηρούσε το κρέας αναλλοίωτο.

– Ομαθιές: Τα έντερα γεμισμένα με σταφίδες, ρύζι και κομματάκια συκώτι.

– Τσιγαρίδες: Κομμάτια μαγειρεμένου λίπους.

Τμήματα του χοίρου χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη σε γιατροσόφια (για τη Μαστίτιδα: Με ένα κομμάτι άψητο χοιρινό λίπος κάνανε μασάζ στο μαστό.)

Σε πολλές περιοχές εξέταζαν (κυρίως ηλικιωμένοι σε ρόλο χρησμοδότη) τη σπλήνα, το συκώτι αλλά και άλλα όργανα του χοίρου, για να προσδιορίσουν τις καιρικές συνθήκες , την ποιότητα και ποσότητα της συγκομιδής.

Πηγή: iscreta | Βασιλική Παπουτσάκη
Φωτό: Κιβωτός Γρεβενών