Καύσωνας: Το φονικό κύμα ζέστης του 1987 που «έκαψε» την Ελλάδα

Ο καύσωνας του 1987 αποτελεί μέχρι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην Ελλάδα εν καιρώ ειρήνης. Κάποιοι υπολογισμοί κάνουν λόγο ακόμα και για 4.000 νεκρούς. Τι έφταιξε και φτάσαμε σε αυτή την «κόλαση»;

Ο όρος «καύσωνας» (<μτγν. καύσων) χρησιμοποιείται στη χώρα μας για να περιγράψει μια παρατεταμένη περίοδο πολύ θερμού καιρού. Ο διεθνής όρος είναι heat wave (θερμό κύμα).Σύμφωνα με το «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας» της Ακαδημίας Αθηνών, έκδοση 2014, ο καύσωνας είναι «εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία του αέρα (για την Ελλάδα, ίση ή μεγαλύτερη των 39 βαθμών Κελσίου κατά τη διάρκεια της ημέρας και μεγαλύτερη των 26 κατά τη νύχτα), η οποία συνοδεύεται από άπνοια, παρατηρείται σε ευρεία γεωγραφική έκταση και διαρκεί δύο τουλάχιστον εικοσιτετράωρα».

Καύσωνες η χώρα μας έχει ζήσει πολλούς και ετοιμάζεται να ζήσει έναν ακόμα τις επόμενες ημέρες. Κανένας, ωστόσο, από αυτούς δεν ήταν τόσο φονικός όσο εκείνος που «χτύπησε» τη χώρα στις 18 Ιουλίου του 1987 και διήρκεσε για πάνω από οκτώ ημέρες. Σε εκείνα τα φρικτά οκτώ 24ωρα που έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1.300 άνθρωποι σε ολόκληρη τη χώρα.

Εύγλωττα θα αναρωτηθεί κάποιος: «μα καλά, τι το ιδιαίτερο είχε εκείνος ο καύσωνας και ήταν τόσο φονικός»; Στην πραγματικότητα τίποτα το ιδιαίτερο. Από τότε μέχρι και σήμερα έχουν ακολουθήσει μεγαλύτεροι καύσωνες οι οποίοι δεν είχαν ούτε ένα νεκρό.

Αυτό που έγινε το 1987 ήταν ένας συνδυασμός παραγόντων ο οποίος οδήγησε σε αυτή την εθνική τραγωδία. Αρχικά ο καύσωνας που ξεκίνησε στις 18 Ιουλίου 1987, ουσιαστικά, πήγε και «κούμπωσε» σε έναν μικρότερης έντασης και διάρκειας που είχε προηγηθεί. Όπως λένε οι επιστήμονες η ζέστη λειτουργεί σωρευτικά και έτσι τα ήδη πυρωμένα τσιμέντα στις μεγαλουπόλεις (ειδικά στην Αθήνα), πήραν… φωτιά. Πέρα από αυτό, ο κόσμος ήταν ανενημέρωτος ή δεν έδωσε την παραμικρή σημασία στις λιγοστές προειδοποιήσεις των ειδικών για αυτό που έρχεται.

Το σημαντικότερο, ωστόσο, ειδικά σε σχέση με τους καύσωνες που ακολούθησαν, ήταν πως οι Έλληνες δεν είχαν βάλει στη ζωή τους ακόμα το κλιματιστικό. Κάποιοι δεν ήθελαν, κάποιοι δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά αυτό το έξοδο, κάποιοι δεν ήξεραν καν ότι υπήρχε τέτοιο μηχάνημα. Σε κάθε περίπτωση, τα σπίτια με κλιματισμό, ήταν ελάχιστα. Για την ακρίβεια λιγοστά ήταν ακόμα και τα νοσοκομεία που είχαν κλιματισμό.

Λιγοστά, άλλωστε, ήταν ακόμα και τα σπίτια που είχαν ανεμιστήρα. Και σίγουρα αν είχαν θα ήταν μόνο ένας για όλη την οικογένεια. Και κάπως έτσι, οι κάτοικοι της χώρας βρέθηκαν εντελώς απροετοίμαστοι, μπροστά σε ένα «τέρας» που ξεκίνησε από τη Βόρεια Αφρική και για οκτώ ημέρες, μετέτρεψε την Ελλάδα σε ένα καμίνι.

Η φονική επέλαση του καύσωνα

Ο βορειοαφρικανικής προέλευσης καύσωνας, «χτύπησε» την πόρτα της χώρας μας στις 18 και 19 Ιουλίου όπου σημειώθηκαν θερμοκρασίες που έφτασαν ακόμα και τους 39 βαθμούς Κελσίου. Από την επόμενη ημέρα κιόλας, ο υδράργυρος σκαρφάλωσε πάνω από τους 40 βαθμούς Κελσίου και κατέβηκε ξανά κάτω από αυτούς αφού πρώτα είχαν περάσει οκτώ ημέρες πραγματικής κόλασης!

Οι μέγιστες θερμοκρασίες ήταν σταθερά πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως στην Ελευσίνα έφτασε τους 45 βαθμούς Κελσίου και στη Νέα Φιλαδέλφεια έφτασε στους 44 βαθμούς Κελσίου, στο κέντρο της Αθήνας τους 43 βαθμούς Κελσίου. Η μέση τιμή ήταν στους 43 βαθμούς Κελσίου. Το χειρότερο, ωστόσο, ήταν τις νύχτες που όλοι περίμεναν ότι θα δροσίσει. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες είχαν μέση τιμή τους 31 βαθμούς Κελσίου. Υπήρχε περίπτωση, δηλαδή, να είναι κάποιος έξω στις 4 τα ξημερώματα και η θερμοκρασία να είναι ακόμα και 34 βαθμούς Κελσίου!

Παράλληλα, υψηλότατα ήταν τα ποσοστά υγρασίας ενώ την κατάσταση έκανε ακόμα χειρότερη το νέφος (που τότε μάστιζε την Αθήνα) αλλά και η σχεδόν πλήρης άπνοια! Παράλληλα, οι διακοπές νερού και ρεύματος χειροτέρεψαν την κατάσταση.

Ενδεικτικό των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούσαν ήταν ότι η διαστολή που είχαν υποστεί οι ράγες του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθήνα – Πειραιά, ήταν τέτοια, ώστε τα δρομολόγια είχαν διακοπεί για πολλές ώρες μέσα σε εκείνες τις ημέρες.

Χιλιάδες νεκροί, απόκοσμες εικόνες

Ο συγκεκριμένος καύσωνας άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς. Τόσους νεκρούς που κανείς δεν μπορούσε να υπολογίσει. Οι περισσότεροι κάνουν λόγο για πάνω από 1.500 νεκρούς. Ο φυσικός του Πανεπιστημίου Αθήνων και μετεωρολόγος της ΕΜΥ Γιώργος Μελανίτης, στο βιβλίο του ανέφερε ότι οι νεκροί ήταν περισσότεροι από 3.500 (οι 2.500 απ’ αυτούς στην Αθήνα). Αντίστοιχα ο Δημήτρης Ζιακόπουλος στο δικό του βιβλίο αναφέρει ότι οι νεκροί, συνολικά, έφτασαν τους 4.000!

Το πραγματικό νούμερο, μάλλον, δε θα το μάθουμε ποτέ. Αυτό, ωστόσο, που όλοι είδαν και όλοι θυμούνται είναι πως τα δελτία ειδήσεων καλούσαν ονομαστικά εκατοντάδες οικογένειες που βρίσκονταν στην εξοχή, να επικοινωνήσουν με την Αστυνομία για «σοβαρή οικογενειακή τους υπόθεση». Η αγγελία αυτή σήμαινε πως κάποιος δικός τους άνθρωπος βρέθηκε νεκρός εξαιτίας του καύσωνα.

Άνθρωποι, πουλιά και αδέσποτα πέθαιναν στη μέση του δρόμου. Τα ρεπορτάζ ανέφεραν νεκρούς σε όλες της περιοχές του Λεκανοπεδίου, ενώ το πιο τρομακτικό ήταν πως μια γυναίκα που έχασε τη ζωή της αναφερόταν στις εφημερίδες ως  αγνώστων στοιχείων καθώς βρέθηκε σε «τυμπανιαία κατάσταση» στη συμβολή δύο οδών στο Μαρούσι.

Από την πρώτη μέρα αναφέρθηκαν 4 νεκροί (οι 2 στην Αθήνα και οι άλλοι 2 στον Βόλο). Τις επόμενες ημέρες με αποκορύφωμα από τις 23 έως τις 26 Ιουλίου, ο αριθμός των νεκρών εκτινάχθηκε σε αδιανόητα ύψη. Τα ψυγεία των νοσοκομείων δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα περιστατικά. Αρχικά επιστρατεύτηκαν τα ψυγεία των στρατιωτικών νοσοκομείων αλλά γρήγορα γέμισαν και αυτά με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθούν βαγόνια – ψυγεία τρένων του ΟΣΕ. «Είναι θλιβερό, αλλά όχι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία το πρόβλημα που έχει προκύψει με την ταφή των νεκρών, λόγω της αύξησης των θανάτων» τόνιζε στο δελτίο ειδήσεν της ΕΡΤ ο τότε υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης.

«Στις 9 η ώρα το βράδυ, χθες, στα νοσοκομεία που εφημέρευαν η κατάσταση ήταν εφιαλτική. Υπήρχαν παντού ράντζα για να τοποθετούνται οι άνθρωποι που κατέφθαναν με προβλήματα καρδιολογικά, πνευμονολογικά, ζαχαροδιαβήτη και εγκεφαλικά επεισόδια. Η ηλικία των πασχόντων με ελάχιστες εξαιρέσεις, κυμαινόταν μεταξύ 60 και 80 ετών. Όπως μας πληροφορούσαν οι γιατροί των νοσοκομείων οι εισαγωγές ήταν υπερτριπλάσιες των συνηθισμένων χωρίς να υπολογίζονται συγκριτικά τα τελικά θύματα. Μέχρι τις 9 η ώρα το βράδυ είχαν πεθάνει από θερμοπληξία: Στο Τζάνειο 27 άτομα, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδινε το νοσοκομείο. ενώ σύμφωνα με άλλες πληροφορίες. Οι νεκροί ανέρχονταν σε 40. Στο Γενικό Κρατικό της Νίκαιας, σύμφωνα με το νοσοκομείο. υπήρχαν 14 νεκροί, ενώ σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες. Οι νεκροί ήταν 25. Στον Ευαγγελισμό είχαν πεθάνει 35 άτομα εκ των οποίων, σύμφωνα με το νoσοκομείο, οι 19 από θερμοπληξία. Στο Λαϊκό είχαν πεθάνει 5 άτομα και στο Αιγινήτειο πέθανε ένας νέος λίγο μετά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο. Από την αστυνομική διεύθυνση των Αθηνών, δόθηκαν 11 ξαφνικοί θάνατοι σε διάφορα μέρη της πόλης και από την αστυνομική διεύθυνση Πειραιά, 4 ξαφνικοί θάνατοι», έγραφε η εφημερίδα «Αυγή» στις 24 Ιουλίου 1987.

Ο καύσωνας τελείωσε στις 28 Ιουλίου, όταν το Αιγαίο «έστειλε» τα μελτέμια του που αποδείχθηκαν βάλσαμο. Από την επόμενη άνοιξη (του 1988) ξεκίνησε η μαζική εγκατάσταση κλιματιστικών σε δημόσια κτίρια αλλά και στα σπίτια και έτσι οι επόμενοι καύσωνες που ήρθαν βρήκαν τις πόλεις καλά προετοιμασμένες.

Πηγή: reader